Λοξές ματιές στο φωτορεπορτάζ

ΠΑΡΑΘΥΡΟ Δημοσιεύθηκε 24.9.2019

Η Alexandra Rose Howland επιλέγηκε τον περασμένο Μάιο ανάμεσα στις 20 ανερχόμενες γυναίκες φωτογράφους από τον ιστότοπο artsy.com. Πριν πέντε χρόνια εργαζόταν ως ζωγράφος στο στούντιο της στο Λος Άντζελες και ένα χρόνο αργότερα μετά από μια στροφή στη φωτογραφία μετακόμισε στο Ιρακ. Κάλυψε ιστορίες στην Τουρκία, Γεωργία, Σερβία και Ιράκ όπου ζούσε πριν μεταφέρει τη βάση της στην Κύπρο.

Πώς έγινε η μετάβαση από τη ζωγραφική στη φωτογραφία;

Άρχισα να ζωγραφίζω όταν σπούδαζα διεθνείς σχέσεις και τις πολιτικές επιστήμες στο Λος Άντζελες.Πήρα ένα μάθημα ζωγραφικής και με συνεπήρε εντελώς.Δεν ήταν παρά μόνο στο τελευταίο μου έτος που δοκίμασα την φωτογραφία. Ήμουν πλήρως δοσμένη στον κόσμο της ζωγραφικής, μισούσα τη φωτογραφία, δεν ένιωθα κανένα ενδιαφέρον για αυτό.Θεωρούσα ότι ήταν πολύ εύκολο αλλά όταν το δοκίμασα ήταν εντελώς διαφορετικό από αυτό που περίμενα. Σε κάποιο στάδιο είχα σταματήσει τη ζωγραφική γιατί αισθάνθηκα ότι κάτι έλειπε, δεν μπορούσα να αλληλεπιδράσω σε αυτό το διάλογο που ήθελα να έχω με τον κόσμο και ο κόσμος της τέχνης ήταν τόσο εσωστρεφής, ειδικά στο Λος Άντζελες.»

Βρήκα τη φωτογραφία να είναι μια λύση γι 'αυτό, ένας τρόπος να βγω έξω και να αλληλεπιδράσω με τους ανθρώπους και να ταξιδέψω. Έτσι ξεκίνησα να φωτογραφίζω αυτό το κορίτσι που γνώρισα σε ένα από τους ΜΚΟ που δούλευα ο οποίος βοηθούσε στην ενσωμάτωση φοιτητών που είχαν βιαστεί από συμμορίες ή είχαν αποβληθεί από το σχολείο. Ξεκίνησα με το να φωτογραφίζω την καθημερινότητα της αλλά στην πορεία κατέληξα στο να δώσω μια φωτογραφική μηχανή στην ίδια και στους φίλους της και αυτό ήταν ένα είδος καμπής για το πώς μπορώ να συνδυάσω την φωτογραφία με μια πιο εικαστική προσέγγιση. Πριν δεν μπορούσα να πάρω αυτό που ήθελα, αυτό που έβλεπα, και σκέφτηκα πώς μπορώ να το διορθώσω αυτό; Πώς μπορώ να επικοινωνήσω πραγματικά ποιά είναι αν δεν μπορώ να είμαι μαζί της 24 ώρες την ημέρα και να είμαι εντελώς αόρατη; Έτσι αποφάσισα να αφαιρέσω τον εαυτό μου εντελώς από την διαδικασία και να αφήσω την ίδια να καταγράψει τον κόσμο της, που έγινε κάτι σαν μια αρχειακή πρακτική συλλογής εικόνων. Συλλέξαμε εικόνες από τα προφίλ της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οικογενειακές φωτογραφίες κτλ. Και με το πρότζεκτ πάνω στο οποίο δουλεύω τώρα στο Ιράκ ολοκληρώνεται ένας κύκλος κατα κάποιο τρόπο.

Πώς μπήκες στον κόσμο του φωτορεπορτάζ;

Όταν πήρα την απόφαση να ασχοληθώ εξ'ολοκλήρου με το φωτορεπορτάζ παρακολούθησα ένα εργαστήριο φωτογραφίας στην Ινδονησία, το Foundry workshop. Ήταν η πρώτη μου επαφή με φωτογραφική μηχανή DSLR, θυμάμαι δεν είχα ιδέα τι έκανα. Μετά το εργαστήρι επέστρεψα μέσω Ταϊλάνδης, Μυανμάρ και Ινδίας. Έπρεπε να βρίσκομαι στην Τουρκία μέχρι τον Οκτώβριο για μια έκθεση ζωγραφικής στην οποία λάμβανα μέρος. Έφτασα ακριβώς στην περίοδο που έγινε το πραξικόπημα και σκέφτηκα ότι ήταν μια καλή ευκαιρία για να ανακαλύψω αν μπορώ να κάνω αυτή τη δουλειά. Κατα τη διάρκεια κατάφερα να τεθώ υπο κράτηση σε ένα στρατιωτικό λεωφορείο και πέρασα 12 ώρες στο τμήμα.Ήταν μια κακή εμπειρία γενικά, αλλά έμαθα πολλά. Επικοινώνησα με μια αρχισυντάκτρια που είχα γνωρίσει στη Νέα Υόρκη και την ρώτησα αν θα την ενδιέφερε να της δώσω το υλικό που έβγαλα και έτσι ξεκίνησα, ήταν η πρώτη μου αποστολή. Ήθελα να μετακομίσω στην Τουρκία, την επέλεξα για διάφορους λόγους. Ήταν πολιτικά ασταθής εκείνη την εποχή, περνούσα πολλές προσωπικές μεταβάσεις, έτσι φαινόταν σαν ένα καλό μέρος για να ξεκινήσω και είχα επαφή με πολλούς δημοσιογράφους εκεί από τους οποίους θα μπορούσα να μάθω.

Πώς προσεγγίζεις το φωτορεπορτάζ; Τι θέλεις να πετύχεις μέσα από αυτό;

Νομίζω ότι υπάρχουν τόσοι πολλοί φωτογράφοι που όλοι προσπαθούν τώρα να βρουν νέους τρόπους χρήσης εικόνων, κάτι πολύ σημαντικό αφού έχουμε υπερ κορεστεί με εικόνες.Τόσο πολύ που και εμένα δεν με ενδιαφέρει πια να κοιτάζω δουλειά άλλων γιατί την βλέπεις συνεχώς. Επειδή είχα αυτόν τον σκεπτικισμό γύρω από τη φωτογραφία θέλω να προσπαθήσω να βρω έναν νέο τρόπο να δουλεύω, όχι ότι θα επανεφεύρω κάτι αλλά δεν θέλω να πάω σε ένα μέρος αν δεν νομίζω ότι μπορώ να προσθέσω κάτι που θα κάνει τον άλλο να σταματήσει και να κοιτάξει. Ακόμα προσπαθώ να διδάξω τον εαυτό μου πώς να είμαι φωτογράφος ό,τι και να σημαίνει αυτό και ταυτόχρονα πώς να σταματήσω να είμαι φωτογράφος, να πάω πίσω στις ρίζες μου, να γίνω πιο δημιουργική και να απομακρυνθώ από το παραδοσιακό φωτορεπορταζ. Το οποίο είναι απαραίτητο να υπάρχει αλλά όχι από τόσους πολλούς. Στην προσφυγική κρίση εκατοντάδες φωτογράφοι προσπαθούσαν να τραβήξουν μια φωτογραφία ενός μόνο σκάφους και να την πουλήσουν στα ίδια ακριβώς δέκα έντυπα. Δεν κερδίζουν χρήματα, κανείς δεν επιβιώνει από αυτό τον τρόπο εργασίας, το κοινό χάνει το ενδιαφέρον του, ολόκληρη η βιομηχανία είναι τόσο επαναλαμβανόμενη αυτή τη στιγμή, γι' αυτό και στόχος μου είναι, να προσπαθήσω να κάνω κάτι ελαφρώς διαφορετικό, που μπορεί να μετατοπίσει τα μάτια του κοινού έστω και λίγο, το πώς εκλαμβάνει ένα τόπο.

Νομίζω ότι η δουλειά του Richard Mosse είναι ένα καλό παράδειγμα. Την βρίσκω απίστευτη αλλά και προβληματική την ίδια στιγμή. Οι άνθρωποι φαίνονται εντελώς απρόσωποι, βλέπεις αυτές τις κινούμενες μορφές, για μένα ήταν το πιο ισχυρό έργο σε σχέση με την προσφυγική κρίση. Σε περιβάλλει εντελώς και έκανε τον κόσμο να μιλά γι αυτό.

Πώς ήταν η εμπειρία σου στην εμπόλεμη ζώνη;

Έφτασα στο Ιράκ την ημέρα που κατέλαβαν τη δυτική πλευρά της Μοσούλης, όπου είναι η παλιά πόλη με τα παζάρια και τα μικρά δρομάκια. Δεν ήταν σκοπός μου να φτάσω στην πρώτη γραμμή, πήγα για το πρότζεκτ «The Road to Mosul», αλλά όταν έφτασα εκεί μου κίνησε την περιέργεια, ήθελα να το βιώσω και κάθε μέρα πλησίαζα όλο και πιο κοντά στην πρώτη γραμμή.

9 August, 2017 - Outskirts of West Mosul: 36°21'21.72»N 43°17'20.52»E Civilians fleeing the fighting in Mosul seen near an Iraqi Army checkpoint on the outskirts of the city.

9 August, 2017 - Outskirts of West Mosul: 36°21’21.72”N 43°17’20.52”E Civilians fleeing the fighting in Mosul seen near an Iraqi Army checkpoint on the outskirts of the city.

Η ιδέα για το έργο «The Road to Mosul » προέκυψε όταν διαπίστωσα από συνομιλίες που είχα και από την εμπειρία μου στην Τουρκία ότι τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως τα παρουσιάζουν τα ΜΜΕ. Η κάλυψη δεν ήταν απόλυτα ακριβές όσον αφορά το τι συνέβαινε. Στις ειδήσεις βλέπεις ένα πολύ μικρό τμήμα του τι συμβαίνει ενώ είναι φτιαγμένο να φαίνεται σαν να είναι ολόκληρη η ιστορία και αυτό είναι κάτι που πάντα έβρισκα προβληματικό με τη δημοσιογραφία. Στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι τόσο μεγαλύτερα, βαθύτερα και πολύπλοκα. Έτσι είχα αυτή την ιδέα να καταγράψω το δρόμο από το ερμπίλ προς τη Μοσούλη χιλιόμετρο προς χιλιόμετρο. Είναι ένας δρόμος 88χλμ αλλά ίσως μόνο 20 μέτρα του δρόμου είναι ζώνη συγκρούσεων, ο υπόλοιπος δρόμος είναι πολύ ήσυχος, ανοιχτά πράσινα χωράφια, απίστευτα τοπία, έτσι πραγματικά δεν ήταν τόσο επικίνδυνο, είναι εντελώς διαφορετικό από αυτό που η μαμά μου νομίζει ότι είναι. Συνεπώς, αυτό είναι ένα συνεχές ζήτημα στη δουλειά μου. Σκέφτεσαι το Ιράκ και έρχονται εικόνες πολέμου αλλά αυτό είναι μία μικροσκοπική πτυχή της όλης εικόνας. Ναί, είναι ακόμα εκεί, γι 'αυτό είναι σημαντικό να δείξουμε αυτή την πλευρά, αλλά είναι πολύ σημαντικό να δείξουμε την πλήρη εικόνα πέρα από την εμπόλεμη ζώνη.

Αυτό προσπαθώ να κάνω μέσα από το πρότζεκτ πάνω στο οποίο δουλεύω τώρα που ονομάζεται «Unseen». Περνώντας χρόνο γύρω από όλους αυτούς τους στρατιώτες, σιγά σιγά άρχιζαν να μου δείχνουν φωτογραφίες στο κινητό τους. Βλέπεις τα πάντα, από τα παιδιά τους, τις φίλες τους, εικόνες από την πρώτη γραμμή, την μαμά τους, μετά κάποιο νεκρό πτώμα . Το να κρατάς αυτό το τραύμα του να βλέπεις στο κινητό σου πτώματα ανθρώπων που ενδεχομένως να σκότωσες ο ίδιος το βρήκα πολύ περίεργο. Συζητούσα γι 'αυτό μαζί τους και αστειευόμενη τους ρώτησα αν θα μου έδιναν κάποιες από αυτές. Τότε ένας από αυτούς είπε ναι, έγινε ο υποκινητής αυτού του πρότζεκτ.Έτσι σύνδεσα τα κινητά τους στον υπολογιστή μου και κατέβασα τα πάντα με την άδειά τους.Έπειτα φωτογράφησα τον κάθε ένα ξεχωριστά.Συγκέντρωσα υλικό από τριάντα περίπου συμμετέχοντες. Το πρώτο πρόσωπο ήταν στο Κουρδιστάν και στη συνέχεια ταξίδεψα στη Βαγδάτη και το Νότιο Ιράκ. Άρχισα επίσης να μαζεύω οικογενειακές φωτογραφίες από παλαιότερες γενιές ως αποτέλεσμα το πρότζεκτ να μεγαλώνει και να γίνεται πολύ γενεαλογικό. Έτσι σαρώνω οικογενειακές φωτογραφίες και ιστορίες ανθρώπων από τη δεκαετία του 20 μέχρι σήμερα.

Βλέπεις την ζωγραφική σου να εμφανίζεται με κάποιο τρόπο στις φωτογραφίες σου;

Πρόσφατα κοίταζα τους πίνακες που είχα κάνει στο πανεπιστήμιο και διαπίστωσα ότι υπάρχουν πολλές ομοιότητες με τις φωτογραφίες που έβγαλα στο Ιράκ. Τότε δούλευα πάνω σε ύφασμα που παρεμπιπτόντως κατασκευάστηκε στο Ιράκ με ζεστά κόκκινα, πορτοκαλί και καφέ και κοιτάζοντας τις φωτογραφίες μου μοιάζουν πάρα πολύ αισθητικά.Ήταν μια στιγμή που διαπίστωσα ότι όλα αυτά έρχονται μαζί με έναν τρόπο. Τώρα συνεχίζω με αυτές την σειρά ζωγραφικής, σε αυτό το διάλογο, συνειδητά ή υποσυνείδητα δεν είμαι σίγουρη.

Πιστεύεις ότι οι γυναίκες έχουν διαφορετική αντιμετώπιση σ'αυτό τον χώρο;

Έχω ανάμεικτα συναισθήματα γι 'αυτό, δεν αισθάνομαι ότι επηρέασε ποτέ το ότι είμαι γυναίκα. Νομίζω ότι υπάρχουν διακρίσεις σε κάποιες περιπτώσεις, αλλά όχι στη δική μου, γιατί δεν στοχεύω σε αποστολές στην πρώτη γραμμή, όπου συνήθως η γυναικεία εκπροσώπηση είναι λιγότερη. Γενικά, πιστεύω πρέπει να εκπροσώπούνται όλα τα διαφορετικά είδη ανθρώπων. Νομίζω ότι οι επιχορηγήσεις και υποτροφίες μόνο για γυναικες είναι προβληματικές. Δεν χρειάζομαι το έργο μου να κρίνεται απέναντι στο έργο ενός άντρα αλλά να κρίνεται συνολικά είτε είναι καλύτερο είτε χειρότερο. Δεν νομίζω ότι ο αποκλεισμός ενός συνόλου από ένα συγκεκριμένο πράγμα είναι ο δρόμος προς την ισότητα. Θα ήταν καλύτερα να ήταν ανώνυμη η συμμετοχή, έτσι ώστε να μιλάει μόνο η δουλειά.