"Ακόμα και στο πώς θα τηγανίσεις τα αβγά σου, πώς θα μαγειρέψεις τη σούπα σου, να είσαι αληθινός, αυθεντικός. Ο πολιτισμός είναι το ήθος και οι ανθρώπινες σχέσεις". Ο Φαίδρος Καβαλλάρης μιλά στο "Π" 

Ο Φαίδρος Καβαλλάρης γράφει μουσική στο μικρό του στούντιο στον προσφυγικό συνοικισμό στο Πλατύ Αγλαντζιάς ή σε κάποιο δωμάτιο της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κύπρου, που προσφέρει άπλετη θέα 360 μοιρών. Γεννήθηκε στη Λάπηθο, περπάτησε όλες τις κορφές του Πενταδακτύλου, διέσχισε την Ινδία, έζησε την Κίνα και το Λονδίνο όταν ήταν διεθνές μουσικό κέντρο. Σήμερα πίνει -και κερνά- γιαπωνέζικο τσάι που του στέλνουν κατευθείαν από την Ιαπωνία, με αντάλλαγμα καππάρι και παστελλάκι από την Κύπρο. Κυκλοφορεί με ποδήλατο και λεωφορείο γιατί επέλεξε να μην έχει αυτοκίνητο, παρακολουθεί συναυλίες και εικαστικές εκθέσεις, όχι τόσο θέατρο γιατί το εισιτήριο είναι ακριβό.

Με αφορμή την κυκλοφορία και την παρουσίαση δύο νέων μουσικών εκδόσεων έργων του, ο Φαίδρος Καβαλλάρης μίλησε στο "Π".

***

Η Λάπηθος ήταν ένας πανέμορφος τόπος, γι' αυτό και έγραψα τα πρώτα μου τραγούδια για τη Λάπηθο. Για μένα, μόνο να περπατάς στην παραλία, να θωρείς τον ήλιο να δύει μες στην θάλασσα, να είσαι μες στους λεμονανθούς την άνοιξη, τζείνη η μυρωθκιά ούλλη, τα σπίτια ήταν χωσμένα μες στο πράσινο, ήταν κάτι εκπληκτικό. Είναι μέσα μου η Λάπηθος, και γι' αυτό πάω πολύ συχνά, με κάθε ευκαιρία. Είναι μέρος της ζωής μου. Ήξερα κάθε πέτρα, όλες τις κορυφές του Πενταδακτύλου εγώ τις περπάτησα. Τώρα φυσικά δεν υπάρχουν όλα αυτά. Μας έμειναν σαν μνήμες. Είναι και λίγο πόνος όταν σκέφτεσαι αυτά τα πράγματα. Και η δημιουργία είναι ένας τρόπος να ξεπεράσεις και τη δυσκολία και τον πόνο και όλα. Δεν είναι τυχαίο που έγραψα έργα όταν πέθαναν ο πατέρας και η μητέρα μου, το 1984 και το 1988 αντίστοιχα. Το γράφω και στις εισαγωγές των έργων -για να δώσω μια γέφυρα στον ακροατή να καταλάβει, αν και δεν είναι πάντα αναγκαίο- ότι ο τρόπος να ξεπεράσεις τον πόνο είναι μέσα από τη δημιουργία.

***
Ήμουν φοιτητής όταν έγινε η εισβολή. Είχα αρχίσει να σπουδάζω αρχιτεκτονική το 1973 στο νυν Middlesex University. Είχα όμως ήδη κάνει μουσική, δράμα και τέχνη στο Southgate College όπου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά μουσική μου, που έγραψα για τους Όρνιθες του Αριστοφάνη όταν ήμουν 21 ετών. Δεν έχω ακαδημαϊκή παιδεία στη μουσική. Είχα επιλέξει την Αρχιτεκτονική. Ποιος ξέρει, όμως, στα 15 ή στα 20 του τι πραγματικά θέλει; Ειδικά σε έναν τόπο όπου όλοι τότε ήθελαν να γίνουν δικηγόροι και γιατροί.

Εγώ τέλειωσα το δίπλωμα Αρχιτεκτονικής αλλά αποφάσισα ότι θα ασχοληθώ με τη μουσική. Είχα ήδη γράψει τραγούδια χωρίς να έχω σοβαρή παιδεία. Είμαι ουσιαστικά αυτοδίδακτος στο να γράφω μουσική. Στην ουσία, όμως, κανένας δεν διδάσκεται την τέχνη. Η ουσία στη δημιουργία δεν είναι η τεχνική, που τη χρειάζεσαι μόνο για να μετουσιώσεις το όραμα και τις ιδέες σου και τα συναισθήματά σου. Πολλοί επικεντρώνονται στην τεχνική αλλά αντιλαμβάνεσαι συνήθως την κενότητα. Ενώ αν ακούσεις κάτι του Μπετόβεν, αμέσως θα σε πιάσει γιατί είναι η ουσία του ανθρώπου, η γνωστική του λειτουργία που είχε να κάνει με τη σκέψη, τη φιλοσοφία, τον ανθρωπισμό. Αυτή είναι η προσωπική μου εμπειρία. Κάθε Πρωτοχρονιά θα κάτσω και θα ακούσω τα τελευταία κουαρτέτα του Μπετόβεν, για να μην ξεχάσω τι είναι η ανθρώπινη ουσία.

***

Μικρός άκουγα παραδοσιακή κυπριακή μουσική. Όταν ήμουν μωρό, πηγαίναμε στους γάμους και ξενυχτούσαμε ακούγοντας τα βιολιά και τα λαούτα. Ζωντανά, όχι σαν κάτι φολκόρ. 'Που κάτω 'που τες ελιές που εγίνουνταν οι γάμοι, έξω 'που τα σπίθκια. Η πρώτη φορά που έφαα ξύλο 'που τον πατέρα μου ήταν όταν ήμουν 6 χρονών γιατί έμεινα έξω να ακούσω τα φκιολιά τζαι εν με ευρίσκαν.

***

Όταν ωριμάζει ο άνθρωπος και έχει άλλες ανάγκες πνευματικές, συναισθηματικές, ψυχολογικές, έχει ανάγκη και άλλων ακουσμάτων, άλλου επιπέδου, που η αυθεντικότητα και η αμεσότητα της παραδοσιακής μουσικής δεν μπορεί να σου δώσει. Γι' αυτό μιλούμε πλέον για κλασική μουσική, για Μπετόβεν, για Μότσαρτ, για Ξενάκη ή κάποιους άλλους. Όταν λέμε για κλασική μουσική, εννοούμε τις μεγάλες διαχρονικές αξίες όπου έχεις απαιτήσεις φόρμας, αισθητικής, περιεχομένου.

***

Φοιτητής στην Αγγλία κι άκουσα για πρώτη φορά ινδική κλασική μουσική, είπα "τι είναι αυτό το πράγμα;". Λες και μου έσκιζε την καρδιά. Και τότε είπα πως πρέπει να πάω στην Ινδία. Πήρα υποτροφία, κανείς δεν πήγαινε από την Κύπρο τότε, και πήγα. Ήταν μεγάλη εμπειρία για μένα ένας χρόνος στην Ινδία τότε, το '84. Γύρισα παντού, άκουσα μουσικές που δεν βρίσκεις πουθενά.

***

Στο Λονδίνο είχα ακούσει για πρώτη φορά και κινεζική όπερα. Ήταν το τέλος των χίπι, άλλαξε λίγο το σκηνικό αλλά το κέντρο της μουσικής παρέμενε το Λονδίνο. Δεν υπήρχε μουσικός ή μαέστρος ή σολίστας σοβαρός που να μην περάσει από το Λονδίνο. Έτσι ήρθα σε επαφή με τη μουσική πολλών σπουδαίων. Και έτσι μορφώθηκα, με το βίωμα. Μπορεί να πήγαινα σε πεντέξι συναυλίες την εβδομάδα, και Κυριακή δυο φορές γιατί είχε και απογευματινές. Ζούσα μ' αυτό το πράγμα. Αυτό σε μορφώνει ουσιαστικά, το βίωμα. Δεν είναι στις ακαδημίες η μόρφωση. Κάπου διάβασα ότι οι καλλιτέχνες στην ουσία διδάσκουν τον εαυτό τους. Το καταλαβαίνω και το πιστεύω. Μορφώνεσαι μέσα από το βίωμα και την έγνοια, την ανάγκη την προσωπική και την προσπάθεια να πεις κάτι.

***

Ο άνθρωπος σαν προσωπικότητα πρέπει να είναι ολοκληρωμένος και σε αρμονία με τον εαυτό του. Σε μια κοινωνία υπάρχουν αντιθετικά στοιχεία και το θέμα της δημιουργίας έχει να κάνει με το τι επιλέγεις. Κάποια στοιχεία είναι αναχρονιστικά και απαράδεχτα, κάποια άλλα μπορείς να τα πιάσεις και να τα φέρεις με τέτοιο τρόπο ώστε να έχουν σχέση στο σήμερα. Για παράδειγμα, για το σόλο βιολί που έγραψα για τον πατέρα μου, συνδυάζεται η παράδοση η δική μας, το μοιρολόι το κυπριακό πάνω στη χρωματική κλίμακα, με μια ράγκα στα ινδικά που είναι παρόμοια και με ρυθμούς που έχουν να κάνουν με το 5 και το 7 που τα έχουμε στην παράδοσή μας που είναι, και πάλι, αναγωγή στην αρχαία ελληνική προσωδία και υπάρχουν ανεξαρτητοποιημένοι οι ρυθμοί μέσα στην παραδοσιακή μουσική. Αυτή είναι καταβολή μεγάλη. Όλα αυτά με απασχολούν.

***

Η καλή μουσική επικοινωνεί αμέσως. Όταν είσαι ανοιχτός και δεν είσαι προκατειλημμένος, εννοείται. Άσε τον εαυτό σου ελεύθερο και πήγαινε σε μια σοβαρή συναυλία.

***

Εκτιμώ την προσπάθεια του καθενός, καλή ή κακή. Γι' αυτό παρακολουθώ πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις, συχνά. Σημασία όμως έχει ο άλλος να είναι ειλικρινής. Εγώ τους καταλαβαίνω, και ποιοι κάνουν την πόζα και ποιοι το κάνουν για τα λεφτά και όλα. Πάω στις εκδηλώσεις ειδικά των νέων γιατί είναι σημαντικό να πας να τους ακούσεις, να δουν ότι έρχονται κι άλλοι άνθρωποι εκτός από τους συγγενείς τους. Έτσι γίνεται στην Κύπρο πια. Εγώ πάω γιατί δεν σνομπάρω κανέναν και απ' εκεί που δεν το περιμένεις, παίρνεις πράγματα που μπορείς να συνδυάσεις με τις δικές σου ανησυχίες και να προχωρήσεις.

***

Πάντα έχει νέους, καλούς καλλιτέχνες η Κύπρος και πραγματικά χαίρομαι γιατί αυτό που συμβαίνει τώρα με τη Συμφωνική Ορχήστρα Νέων έχει ανεβάσει πολύ το επίπεδο και τις προσδοκίες. Το θέμα είναι να μην μπουν στην πόζα και τη διαπλοκή, γιατί αυτό τους τρώει όλους στο τέλος.

***

Δεν θέλω αυτοκίνητο. Έχω ποδήλατο. Χρησιμοποιώ και το λεωφορείο. Μου αρέσει η φύση. Περπατώ έξω.

***

Ο κόσμος γενικά είναι σε μεγάλο χάλι σήμερα, όχι μόνο στην Κύπρο. Τι μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος μέσα σε αυτές τις καταστάσεις; Να προσπαθήσει να κρατηθεί, να κρατήσει την ανθρωπιά του, την εντιμότητά του, το ήθος του και είπαμε: τα προβλήματα και ο πόνος ξεπερνιούνται μέσα από τη δημιουργία. Δεν μιλώ για το να γράφει μουσική κάποιος ή να ζωγραφίζει. Μιλώ για την καθημερινότητά μας, την ανθρώπινη σχέση, το πώς είσαι ειλικρινής ή αυθεντικός. Οι μικρές στιγμές της ζωής μας είναι δημιουργία. Ακόμα και το πώς θα τηγανίσεις τα αβγά σου, πώς θα μαγειρέψεις τη σούπα σου. Να είσαι αληθινός, αυθεντικός. Το σημαντικό είναι αυτό: η ανθρώπινη σχέση. Ο πολιτισμός είναι το ήθος και οι ανθρώπινες σχέσεις. Όλα αυτά (δείχνει τις τυπωμένες εκδόσεις των έργων του) είναι δευτερεύοντα. Απλώς τα κάνουμε επειδή έχουμε ανάγκη και γιατί, λες, ας μείνει κάτι που μπορεί να βοηθήσει κάποιον άλλο. Όπως εγώ ακούω τον Μπετόβεν ή τον Μπαχ και με βοηθά, μπορεί ένας άλλος όταν ακούσει αυτό το έργο, να πάρει κάτι. Κι αυτό είναι προσφορά, είναι συνεισφορά στην κοινωνία και στο πολιτιστικό κεφάλαιο. Όχι στο εμπορικό, στα λεφτά, αλλά στο πολιτιστικό κεφάλαιο ενός τόπου, μιας κοινωνίας.

+ Ο Φαίδρος Καβαλλάρης θα παρουσιάσει τις μουσικές εκδόσεις των έργων "Ανακύκλια για σολίστ και 22 μουσικούς" και "Το εξώχρονο της Σαπφούς" στις 14 Ιανουαρίου στην αίθουσα Καστελιώτισσα στη Λευκωσία στις 19:00 και στις 5 Φεβρουαρίου στο Πολιτιστικό Κέντρο Πάνος Σολομωνίδης στη Λεμεσό στις 19:00. Είσοδος ελεύθερη.

Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως | Φωτογραφία Ελένη Παπαδοπούλου