Ο Μαρκ Σενιάν, Αρμένιος στην καταγωγή και Κύπριος κατ' επιλογήν, έχει εδώ και χρόνια επικεντρωθεί στην προστασία μνημείων, αντικειμένων και σε «οτιδήποτε προδίδει την πολιτιστική ταυτότητα και ιστορική μνήμη ενός λαού» 

Ο Μαρκ Σενιάν είναι οικονομικός σύμβουλος στο Λος Άντζελες και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος Walk of Truth, το οποίο ίδρυσε το 2011 η Τασούλα Χατζητοφή στη Χάγη, με σκοπό την ανάκτηση και τον επαναπατρισμό πολιτιστικών αγαθών που λεηλατήθηκαν στη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων και πολέμων. Την περασμένη βδομάδα βρέθηκε στην Κύπρο για την παρουσίαση του αυτοβιογραφικού βιβλίου της κ. Χατζητοφή «Η κυνηγός εικόνων». Η σχέση του με την Κύπρο, όμως, ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν, όπως και το ενδιαφέρον του για την τέχνη και την πολιτιστική κληρονομιά, ιδιαίτερα της Αρμενίας απ' όπου κατάγεται. Αυτό το ενδιαφέρον τον οδήγησε σε μια προσωπική πρωτοβουλία με σκοπό τη διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης της Αρμενίας.

Οι δρόμοι του Μαρκ Σενιάν και της Τασούλας Χατζητοφή διασταυρώθηκαν πριν από τρία χρόνια όταν η συγγραφέας βρισκόταν σε περιοδεία στην Καλιφόρνια για την παρουσίαση του βιβλίου της, στο οποίο η ίδια περιγράφει πώς κατάφερε να οδηγήσει την Αστυνομία του Μονάχου στον εντοπισμό ενός εκ των μεγαλύτερων αρχαιοκάπηλων στην ιστορία του πολιτιστικού εγκλήματος, του Αϊντίν Ντικμέν.

«Όταν άκουσα για το βιβλίο αμέσως μου κίνησε το ενδιαφέρον. Αντιλήφθηκα ότι βαδίζαμε σε παράλληλους δρόμους με κοινούς στόχους. Διάβασα το βιβλίο και είδα τις ομοιότητες σε αυτό που προσπαθούσε ο κάθε ένας να πετύχει. Ήρθα σε επαφή μαζί της και συναντηθήκαμε στη Σάντα Μπάρμπαρα. Με προσκάλεσε να γίνω μέλος στο διοικητικό συμβούλιο του Walk of Truth όπου προσπαθώ να συνεισφέρω με συνεργασίες, ανάπτυξη μεθόδων στρατηγικής και μεταφέροντας τις γνώσεις και τις εμπειρίες μου. Είναι ένα εξαιρετικό όχημα για να διορθωθεί μια αδικία, κατά τη γνώμη μου, στα ανθρώπινα δικαιώματα, την τέχνη και τον πολιτισμό, το οποίο μέσω του νομικού συστήματος απέκτησε δυναμική και πραγματικά πιστεύω ότι μπορούμε να έχουμε αντίκτυπο στη διεθνή σκηνή».

Κύπριος κατ' επιλογήν

Γεννήθηκε στην Αίγυπτο από Αρμένιους γονείς επιζήσαντες της γενοκτονίας των Αρμενίων. Στην ηλικία των δώδεκα ανακάλυψε την ύπαρξη της Κύπρου, όταν κατά τη διάρκεια της κρίσης του Σουέζ τον Οκτώβριο του ‘56 τα αεροπλάνα που βομβάρδιζαν την Αίγυπτο έρχονταν από την Κύπρο. «Σε εκείνη την ηλικία, μην έχοντας πλήρη αντίληψη της κατάστασης, είχα την εντύπωση ότι η Κύπρος πρέπει να είναι πολύ δυνατή χώρα, αφού καταστρέφει την Αίγυπτο χωρίς αντίσταση». Συζητώντας με μεγαλύτερούς του κατάλαβε ότι ένα μέλλον στην Αίγυπτο θα ήταν δύσκολο, έτσι μετά από δική του έρευνα άκουσε για το οικοτροφείο Μελκονιάν στη Λευκωσία και αποφάσισε να εγγραφεί, αρχικά χωρίς καν να το πει στη μητέρα του. Τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου μετανάστευσε στη Λευκωσία ως οικότροφος στο Μελκονιάν.



Έζησε στην Κύπρο από το 1957 μέχρι το 1964. Στα σχολικά του χρόνια ήταν επίσης αθλητής στην ομάδα του μπάσκετ, του βόλεΐ και στα 100 μέτρα στον στίβο. Το 1964 υπήρξε η σκέψη να συμμετάσχει στους Ολυμπιακούς, αλλά δυστυχώς την παραμονή των Χριστουγέννων του 1963 ξεκίνησαν οι διακοινοτικές ταραχές και εγκατέλειψε την ιδέα. «Θυμάμαι εκείνη τη μέρα όλοι οι καθηγητές έλειπαν, ήταν διακοπές Χριστουγέννων. Ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων ξεκίνησε να έρχεται από τον βορρά. Λίγες ώρες πριν βρισκόμουν στην πλατεία Δημοκρατίας στη βόρεια πλευρά σε ένα ταχυδρομείο και περπατούσα κατά μήκος της οδού Βικτωρίας απ' όπου πήρα το λεωφορείο για το Μελκονιάν. Καθώς βρισκόμουν στο λεωφορείο άκουσα πυροβολισμούς και έβλεπα τα αυτοκίνητα να αυξάνουν ταχύτητα, όλοι άρχισαν να πανικοβάλλονται, είχα την εμπειρία του πολέμου στην Αίγυπτο και ήξερα πώς ήταν. Ήταν συγκλονιστικό να βλέπω πολλούς από τους συμμαθητές μου να διακόπτουν τις σπουδές τους για να καταταγούν στην Εθνική Φρουρά. Μόλις τρία χρόνια πριν η Κύπρος απέκτησε την ανεξαρτησία της και πιστεύαμε ότι τα πράγματα θα πήγαιναν προς το καλύτερο. Αισθάνομαι πολύ πιο κοντά στην Κύπρο απ' ό,τι στην Αίγυπτο, εδώ έζησα τα χρόνια που με καθόρισαν».

Μετά από σπουδές στη φυσική και τα οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Βηρυτού, ο Μαρκ Σενιάν έφυγε για τις ΗΠΑ όπου άρχισε να μελετά τα ανθρώπινα δικαιώματα σε σχέση με τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και διαπίστωσε πόσο οικουμενικό θέμα είναι. «Έχω μια εκτεταμένη βιβλιοθήκη δέκα τμημάτων, με πάνω από 400 βιβλία για τα ανθρώπινα δικαιώματα».

«Ένας τομέας στον οποίο επικεντρώθηκα ήταν η πολιτιστική σκοπιά της γενοκτονίας. Η καταστροφή και εξαφάνιση μνημείων, αντικειμένων, και οτιδήποτε πρόδιδε την πολιτιστική ταυτότητα και ιστορική μνήμη ενός λαού».

Οι χαμένες σελίδες

Το Ευαγγέλιο του Ζεϊτούν δημιουργήθηκε στα μέσα του 13ου αιώνα στο νότιο κεντρικό τμήμα της σημερινής Τουρκίας. Ένα πολύ σημαντικό θρησκευτικό έγγραφο, το πρωτότυπο χειρόγραφο φυλάσσεται στην Αρμενία σε μια παγκοσμίως γνωστή τράπεζα για χειρόγραφα. Κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας, μέρος του είχε εξαφανιστεί. Μέσα στη δεκαετία του '90 οι χαμένες σελίδες εμφανίζονται στο Μουσείο Getty. Όταν παρουσιάστηκε στο μουσείο, η περιγραφή έλεγε ότι προέρχεται από τον 13ο αιώνα με ημερομηνία απόκτησης από το μουσείο το 1994. Τι συνέβη στο μεταξύ; Πώς κατέληξε εκεί;

«Διαπίστωσα ότι πολλές φορές η αναγραφή της χώρας προέλευσης των εκθεμάτων σε μουσεία ήταν ελλιπής ή λανθασμένη. Τότε αποφάσισα να ξεκινήσω μια πλατφόρμα με σκοπό τη σωστή καταχώριση της προέλευσης εκθεμάτων από την Αρμενία που βρίσκονται σε μουσεία των ΗΠΑ. Γι' αυτό το πρότζεκτ δημιούργησα δύο ομάδες. Η μία απαρτίζεται από ιστορικούς τέχνης που άρχισαν να αναζητούν και να εντοπίζουν αντικείμενα σε διάφορα μουσεία των οποίων η αναγραφή της χώρας προέλευσης δεν είναι διατυπωμένη σωστά και ίσως είναι αμφισβητήσιμη. Μετά από έρευνα, καταλήγουν στη σωστή προέλευση. Η δεύτερη συγκροτείται από μια ομάδα νομικών από την Αρμενία που καλύπτει τη νομική πτυχή, τη νομική γλώσσα. Αναλαμβάνουν να διαμορφώσουν την προσέγγιση και την επικοινωνία με τους ανώτερους επιμελητές του μουσείου. Η συγκεκριμένη πλατφόρμα αφορά εκθέματα της Αρμενίας, αλλά το μοντέλο μπορεί να εφαρμοστεί για όλα τα εκθέματα. Είναι μια ανθρώπινη πλατφόρμα. Η πρόθεση είναι καθολική.

Ποτέ δεν φαντάστηκα ότι θα ήμουν εδώ σήμερα. Η ιστορία αυτών των έργων με διαμόρφωσε, όπως και ο χρόνος και το πάθος που αφιερώνω. Αυτό που παίρνω ως αντάλλαγμα δεν είναι υλικό αλλά οτιδήποτε άλλο το οποίο είναι εξαιρετικά πολύτιμο. Θα ήθελα πολύ να δω το Walk of Truth να γίνεται ένας κύριος αγωγός και παράγοντας συνεισφοράς για την αντιμετώπιση της αδικίας και τη διασφάλιση της πολιτιστικής κληρονομιάς».