Αυτές τις δύο εβδομάδες κατακλύζει την πολιτιστική επικαιρότητα το ζήτημα εάν είναι επιτρεπτό ή τουλάχιστον αποδεκτό να εκφράζεται κανείς στην ελληνοκυπριακή ή τουρκοκυπριακή σε εκδόσεις, και κυρίως σε αυτές που συνοδεύουν εκπροσωπήσεις μας στο εξωτερικό. Ενοχλεί, επίσης, όταν κάποιος θέλει να μοιραστεί και να μιλήσει -αλλιώς- για την Κύπρο και το εθνικό μας πρόβλημα. Το Ανθολόγιο Ευρωπαϊκής Μουσικής [Eu Songbook] μάλλον αναδεικνύει ότι η γλώσσα, επίσημη ή όχι, είναι ένα κομμάτι της ταυτότητας των ανθρώπων της χώρας. «Το γιασεμίν», «Τηλλυρκώτισσα» και το «Η δική μου η πατρίδα [στα τουρκικά: Memleketim], είναι τρία από τα τραγούδια που ψήφισαν οι Κύπριοι για το ανθολόγιο. Το τελευταίο, μάλιστα, πρέπει να πούμε ότι μιλά για το Κυπριακό, σε στίχους της σπουδαίας Τ/Κ ποιήτριας Nese Yaşın που μελοποιήθηκαν από έναν από τους σημαντικότερους Κύπριους συνθέτες, τον Μάριο Τόκα.
Η παράδοση και ο πολιτισμός της κάθε ευρωπαϊκής χώρας, λοιπόν, αναδεικνύεται μέσα από 6 τραγούδια τα οποία συγκαταλέγονται σε ένα Ανθολόγιο Ευρωπαϊκής Μουσικής. Ο Jeppe Marsling, ένας εκ των ιδρυτών και εκπρόσωπος της πρωτοβουλίας μιλά στο «Π» για την ιδέα και την αίγλη της πρωτότυπης και τοπικής μουσικής της κάθε χώρας.
Περί τίνος πρόκειται;
Το EU Songbook είναι ένα έργο της κοινωνίας των πολιτών. Οπότε πρώτα απ' όλα είναι μια μη κερδοσκοπική οργάνωση [ΜΚΟ] ή καλύτερα μια ΜΚΟ-ομπρέλα με διαφορετικές οργανώσεις. Για παράδειγμα η Μουσική Ακαδημία ARTE, με εκπρόσωπο στην Κύπρο, την Αίγλη Σπυριδάκη.
Τι βρίσκει κανείς στο EU Songbook;
Όταν το ανοίγεις, βρίσκεις όλα τα τραγούδια γραμμένα στη μητρική τους γλώσσα και στα αγγλικά. Όταν ανοίξεις το βιβλίο, μπορείς να δεις ότι είναι γραμμένο σε δύο πλευρές, στα καλλιγραφικά και αποτυπώνονται συμμετρικά οι στίχοι στη σελίδα, ενώ υπάρχει και ένα QR code για κάθε τραγούδι. Όταν σκανάρεις το QR code, σε κατευθύνει σε έναν σύνδεσμο όπου μπορείς να ακούσεις κιόλας το τραγούδι στο YouΤube, όπου είναι καταχωρισμένα. Από τα κυπριακά τραγούδια, που επιλέχθηκαν, νομίζω το «Γιασεμίν» είναι ένα από τα αγαπημένα μου όλου του βιβλίου. To «Γιασεμίν» βρίσκεται στο κεφάλαιο των τραγουδιών που μιλάνε για την αγάπη. Είναι ένα κεφάλαιο στο οποίο αναφέρομαι πολύ συχνά, όταν επισκέπτομαι κάποια χώρα ή όποιο μέρος για να μεταδοθεί το μήνυμα και η σημασία του EU Songbook.
Γιατί ονομάζεται EU Songbook αφού δεν προέρχεται από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα;
Θέλαμε να φτιάξουμε ένα σύμβολο για τους ανθρώπους, όπως η σημαία, η Ευρωπαϊκή Ημέρα - όπου οι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί θα γνωριστούν καλύτερα μεταξύ τους. Γιατί πιστεύουμε ότι μετά από 70 χρόνια που είμαστε μαζί στην Ευρωπαϊκή ένωση, εξακολουθούμε να ζούμε μαζί, ωστόσο οι άνθρωποι είναι σε θέση να διατηρήσουν και να μοιραστούν το υπόβαθρό τους, δηλαδή τον πολιτισμό, την κουλτούρα και τις παραδόσεις τους. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουμε την αρχή ότι όλες οι γλώσσες είναι ίσες, κάτι που είναι υπέροχο, αλλά στην πραγματικότητα πολύ λίγοι άνθρωποι μιλάνε περισσότερες από δύο. Έτσι, επιλέξαμε να φτιάξουμε ένα βιβλίο τραγουδιών όπου ο κόσμος θα μπορεί να ακούσει ένα τραγούδι στην πρωτότυπη γλώσσα στην οποία έχει δημιουργηθεί, αλλά και να μπορεί να την κατανοήσει, με τη χρήση της αγγλικής, που είναι η πιο ομιλούμενη γλώσσα στην Ένωση. Για παράδειγμα, προσωπικά, δεν θα είχα καταλάβει την ομορφιά του τραγουδιού «Γιασεμίν», αν δεν είχα διαβάσει τη μετάφραση. Επίσης, στην Ένωση έχουμε ακόμη τρία αλφάβητα. Το ελληνικό, το κυριλλικό και έχουμε το λατινικό αλφάβητο, το οποίο χρησιμοποιούν οι περισσότερες. Οπότε στην πραγματικότητα πολιτισμικά είναι εξαιρετικά πλούσιο και νομίζω ότι για πολύ καιρό ζούσαμε, ίσως, με μια «αμερικανοποιημένη» σφαίρα όπου είχαμε μια ασφαλή ζώνη. Αναφερόμασταν στο «I will always love you» και τη Whitney Houston ή στο «Let it be» των Beatles. Πίσω από αυτή τη σφαίρα βρίσκονται οι δικές μας ρίζες και αυτό είναι πιο δύσκολο.
Δύσκολο; Δηλαδή;
Μερικές φορές δεν θέλουμε να παρουσιάσετε κάτι που ο άλλος δεν γνωρίζει. Αλλά αυτό το βήμα στην αμηχανία είναι, επίσης, αυτό που μας κάνει να γνωρίσουμε ο ένας τον άλλον βαθύτερα. Και αυτό ακριβώς θέλαμε, να κάνουμε αυτό το βήμα με το Songbook. Κάπως έτσι, προέκυψε και η ιδέα, το 2015. Είχα υπάρξει πρόεδρος σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συναντάς ανθρώπους, τρώτε φαγητό μαζί, περνάτε ένα υπέροχο Σαββατοκύριακο μαζί και μετά επιστρέφουμε όλοι σε διάφορες χώρες. Και τότε, ένιωσα πως ήθελα να βρούμε τρόπο να διαδώσουμε αυτό το ευρωπαϊκό συναίσθημα. Όλοι ερχόμαστε από διαφορετικά σημεία -αν κοιτάξουμε τον χάρτη-, αλλά επικοινωνούμε και περνάμε χρόνο μαζί, μοιραζόμαστε κοινά βιώματα, συνήθειες αλλά και τη διαφορετικότητά μας. Υπήρξε μια στιγμή «γέννησης», φυσικά, όπως πάντα: Στεκόμουν στη κουζίνα της μητέρας μου και άνοιξα το εθνικό βιβλίο τραγουδιών της Δανίας, και αναρωτήθηκα· αν είχαμε ένα βιβλίο τραγουδιών της ΕΕ, πώς θα έμοιαζε; Και υπάρχουν δύο τρόποι για αυτό. Ο ένας θα ήταν να παρουσιάζαμε τα τραγούδια στις πρωτότυπες γλώσσες και ο άλλος να αποτυπώνονταν στην πιο ομιλούμενη γλώσσα, τα αγγλικά και συνειδητοποίησα ότι πρέπει να τοποθετηθούν και οι δύο, δίπλα-δίπλα. Όπως ακριβώς έχουμε τις δύο πλευρές της χριστιανοσύνης [ορθόδοξοι, καθολικοί]. Αυτό πιστεύω συμβαίνει και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχουμε ένα κοινό ηπειρωτικό σκέλος και έχουμε και ένα εθνικό σκέλος. Οπότε, η πρώτη αποστολή ήταν να βρούμε μια κατηγορία, οπότε καλέσαμε μουσικά ωδεία και οργανώσεις καθηγητών μουσικής και σωματεία χορωδιών να έρθουν με προτάσεις και κάναμε έναν συνδυασμό αυτών των προτάσεων.
Μίλησέ μας για τη διαδικασία επιλογής.
Είχαμε ψηφοδέλτια με 10 τραγούδια σε κάθε κατηγορία. Είχαμε τη συμμετοχή των ειδικών άλλα και του κοινού. Στην αρχή επιλέχθηκαν 10 τραγούδια και δημιουργήθηκε ένα ψηφοδέλτιο το οποίο δόθηκε προς το κοινό, σε κάθε χώρα, για να ψηφίσουν. Έτσι, συνολικά 87.000 άνθρωποι επέλεξαν τα 164 τραγούδια. Και στη συνέχεια κέρδισαν τα τραγούδια που πήραν τις περισσότερες ψήφους σε κάθε κατηγορία. Σε ορισμένες χώρες, μάλιστα, όλες οι ψήφοι πήγαιναν σε ένα συγκεκριμένο τραγούδι. Επειδή είχαν πραγματική σύνδεση με το τραγούδι και το αγάπησαν πολλές γενιές, όπως το «Stille Nacht» [Σιωπηλή νύχτα] ή το «Γιασεμίν». Σε κάποιες κατηγορίες, υπήρχε ένας αγώνας μεταξύ διαφορετικών. Στο τελικό στάδιο της διαδικασίας, ανέλαβαν οι ειδικοί, όπως η Αίγλη Σπυριδάκη, να προσαρμόσουν τα τραγούδια, για σόλο φωνή ή για συγχορδίες. Ώστε να μπορείς να το τραγουδήσεις εσύ ή μία χορωδία, αλλά πρέπει φυσικά να ενορχηστρωθεί για χορωδία. Ακολούθως, βρήκαμε έναν ειδικό-μεταφραστή σε κάθε χώρα. Δύσκολο σημείο, διότι θέλαμε να έχει μουσικό αφτί, να ξέρει να τραγουδήσει. Πρέπει επίσης να έχει ποιητική κατανόηση, γιατί δεν μπορείς απλώς να μεταφράσεις λέξεις. Για τα κυπριακά τραγούδια, τη δουλειά, αυτή, την έκανε ο Άγις Ιωαννίδης.
Έχετε φτιάξει επίσης μία εφαρμογή. Γιατί;
Η εφαρμογή είναι δωρεάν και παρουσιάζει όλα τα τραγούδια και μετρά ήδη χιλιάδες downloads. Μπορεί ο καθένας, εύκολα, να το κατεβάσει και να το χρησιμοποιήσει. Για παράδειγμα, ταξιδεύεις και βρίσκεσαι σε ένα τρένο ή λεωφορείο και γνωρίζεις ένα άτομο από άλλη χώρα.Δεν θα μιλήσετε για προβλήματα ή την καθημερινότητά σας, θα μιλήσετε για χαρακτηριστικά στοιχεία της χώρας σας. Ποια είναι η Κύπρος; Μοιράζεστε διάφορα για την κουλτούρα, την παράδοση των χωρών σας, μεταξύ αυτών και μερικά τραγούδια. Πόσο όμορφο είναι να έχεις μία εφαρμογή με την οποία να μπορείς να δείξεις τραγούδια, τα οποία είναι στη μητρική σου γλώσσα και παράλληλα μπορεί ο καθένας να διαβάσει το νόημα των στίχων στα αγγλικά αλλά και να τα ακούσει μέσω των συνδέσμων που παραπέμπουν στο YouΤube. Θα μιλήσεις για κλασικά τραγούδια, της παράδοσης, αυτό που σου έλεγε η μητέρα σου ή για ένα άλλο που το γνωρίζεις από τότε που ήσουν μικρό ή που έμαθες στο σχολείο κ.ο.κ. Η μουσική ενώνει και τα τραγούδια «κρύβουν» πολλά στοιχεία από την κουλτούρα της κάθε χώρας. Οι άνθρωποι συγκινούνται επειδή τα κλασικά και παραδοσιακά τραγούδια είναι πραγματικά συνυφασμένα με τον συναισθηματικό μας ιστό. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο φτιάξαμε ένα βιβλίο τραγουδιών, όχι ένα βιβλίο μαγειρικής. Επειδή φτάνει βαθύτερα, στην καρδιά.
*Για περισσότερες πληροφορίες: https://www.eu-songbook.org/. Για την εφαρμογή: https://www.eu-songbook.org/app]
Φωτογραφία: Ο Jeppe Marsling στην παρουσίαση του βιβλίου στην Κύπρο, στη Μουσική Ακαδημία ARTE. Φωτ.: Πωλίνα Ιωάννου
