Μια δράση που συνδυάζει QR codes και αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και ρίχνει αυλαία σήμερα μπορείτε να απολαύσετε στο μεσαιωνικό κάστρο της Λεμεσού. Οι πολίτες «εξετάζονται» για τη συμμετοχικότητα και τη δράση τους σε δημόσιους χώρους και παράλληλα εξετάζεται και το αν μια τέτοια ενέργεια μπορεί να αποτελέσει μέρος της καθημερινότητάς τους.

Από τις 13 Μαΐου μέχρι και σήμερα Κυριακή 22 Μαΐου παρουσιάζεται η έκθεση με τίτλο «RE-PLACED. A Hybrid Exhibition». Μια έκθεση η οποία λαμβάνει χώρα σε έναν δημόσιο χώρο. Έχει επίδραση στην καθημερινότητα των πολιτών καθώς πραγματοποιείται στην περιοχή του μεσαιωνικού κάστρου της Λεμεσού, στο κέντρο της πόλης. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία της Σχολής Τεχνών, Επικοινωνίας και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Frederick με σκοπό την προβολή της δουλειάς των φοιτητών της χρησιμοποιώντας έναν εναλλακτικό τρόπο, μακριά από τους εσωτερικούς και κλειστούς χώρους. Μέσω της έκθεσης προσεγγίζεται η οπτική του ευρύτερου κοινού προς τον δημόσιο χώρο σε μια περίοδο κορωνοϊού και μετα-κορωνοϊό, καθώς εξετάζει το πώς ενεργεί ο κάθε πολίτης.

Κοινωνικό πείραμα

Οι δημόσιοι χώροι σε κάθε χώρα και περιοχή λειτουργούν πολύ διαφορετικά. Οι πολίτες αλλά ακόμα και οι περαστικοί αντιλαμβάνονται και κάνουν χρήση του τόπου με έναν δικό τους τρόπο, ο οποίος συνήθως αναπτύσσεται βάσει του πλαισίου που εκτίθεται. Η έκθεση «RE-PLACED. A Hybrid Exhibition» αποτελεί ένα κοινωνικό πείραμα που αφορά την ενεργοποίηση των δημόσιων χώρων μέσα από την τέχνη και ταυτόχρονα εξετάζει την εισαγωγή των QR codes. Μιλήσαμε με την επιμελήτρια της έκθεσης δρα Anna Louise Merry Economou, η οποία μας ανέφερε πως πρόκειται για μια ιδέα η οποία επικεντρώνεται στην έννοια της «παιχνιδιάρικης διαδραστικής εμπειρίας» στον δημόσιο χώρο. Η βάση της «παιχνιδιάρικης διαδραστικής εμπειρίας» είναι η εφαρμογή ενός συμμετοχικού σχεδιασμού, κατά τον οποίο η κοινωνία είναι ελεύθερη να συμμετάσχει. Με αυτόν τον τρόπο, η δρ Anna Merry εμπλέκει τους φοιτητές της Σχολής Τεχνών, Επικοινωνίας και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Frederick σε μια μελέτη περίπτωσης, κατά την οποία εκθέτει τις δημιουργίες των φοιτητών και ερευνά τους δημόσιους χώρους του κάστρου της Λεμεσού. Δηλαδή πώς εξετάζονται τα τρέχοντα επίπεδα αλληλεπίδρασης, καθώς και πώς η σχεδιαστική παρέμβαση μπορεί να αυξήσει θετικά τις κοινωνικές και χωρικές ανταλλαγές μέσω νέων κατευθυντήριων γραμμών μιας κοινωνίας με Covid-19 και post-Covid και με συστάσεις κοινωνικής αποστασιοποίησης, όπως κι αν είναι εφικτό να γίνει. Οι εκθέσεις προωθούν σε μεγάλο βαθμό την ιδέα του συνωστισμού σε έναν εσωτερικό χώρο. Επιπλέον, αποτελούν εκδηλώσεις που συνήθως προσκαλείται το κοινό να παρευρεθεί σε κάποιον χώρο. Αυτό όμως, αναφέρει η δρ Anna Merry, δεν είναι η κατάλληλη ιδέα, ειδικότερα λόγω των περιορισμών της Covid-19. «Θέλαμε να ξεφύγουμε από το συνηθισμένο κόνσεπτ και να στήσουμε την έκθεση σε έναν δημόσιο χώρο και κάπως έτσι θα μπορούσε περισσότερο κόσμος να το δει. Υπήρχε η ανάγκη να βρούμε νέους και ευφάνταστους τρόπους για να παρουσιάσουμε κοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις», προσθέτει.

«RE-PLACED»

Η έκθεση λοιπόν έχει εγκατασταθεί εντός της πλατείας του μεσαιωνικού κάστρου της Λεμεσού, όπου αυτήν τη στιγμή είναι άδεια, παρέχοντας έτσι έναν νέο κοινωνικό χώρο για το κοινό. Τα τετράγωνα λειτουργούν ως καθίσματα και παράλληλα περιλαμβάνουν ένα ψηφιακό διαδραστικό πλαίσιο (QR codes) που συνδέεται με μια ψηφιακή πλατφόρμα η οποία επιτρέπει στους συμμετέχοντες να σαρώνουν και να παρακολουθούν βίντεο στο διαδίκτυο. Το περιεχόμενο περιλαμβάνει συνδέσμους προς το Τμήμα Τεχνών και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Frederick. Αυτή η πλατφόρμα λειτουργεί ως τρίτος χώρος ή υβριδικός χώρος, επιτρέποντας στους χρήστες να είναι παρόντες, στη θέση τους αλλά να βιώνουν διαφορετικά στοιχεία ψηφιακά. «Το χρώμα έχει επιλεχθεί κατόπιν δικής μου έρευνας, στην οποία διαφαίνεται πως το χρώμα παίζει μεγάλο ρόλο και ιδιαίτερα το κόκκινο φαίνεται πως τραβάει την προσοχή. Επιπλέον, κάνει αντίθεση με το χρώμα των δέντρων που υπάρχουν γύρω από το κάστρο. Τα QR codes χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για ψηφιακό περιεχόμενο και επειδή δεν είναι εύκολο να μεταφέρουμε οθόνες σε έναν δημόσιο χώρο. Υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι και δυσκολίες, όπως η έκθεση στις καιρικές συνθήκες και στο κοινό, αφού θα έπρεπε να διατηρηθούν για μια εβδομάδα περίπου. Άρα η ιδέα του QR code προσφέρει αμέσως την πληροφορία, ενώ μπορούν να το αποθηκεύσουν στα κινητά τους και να διαβάσουν αυτό που τους ενδιαφέρει αργότερα. Από την άλλη, τα QR codes είναι πια «συνδεδεμένα» με το «safepass» και τις αλλαγές που έχει φέρει ο κορωνοϊός (μενού, προσκλήσεις κ.λπ.). Δεν αρέσει σε όλους και γι' αυτό έχουμε δημιουργήσει κι ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο θα προσθέσει την εμπειρία του κοινού στη μελέτη μας. Ελπίζουμε επίσης πως η περιέργεια να μάθουν τι είναι και γιατί είναι εδώ θα φέρει κοντά τους ανθρώπους και θα ανοίξει έναν διάλογο μεταξύ αγνώστων», επισημαίνει η δρ Anna Merry. Επίσης, δύο εκθεσιακά περίπτερα τοποθετήθηκαν στις δύο άκρες της εισόδου του κάστρου και εκθέτουν τη δουλειά των φοιτητών του Πανεπιστημίου Frederick. Στο ένα περίπτερο παρουσιάζονται εργασίες φοιτητών της «Οπτικοακουστικής επικοινωνίας» και στο άλλο παρουσιάζονται εργασίες φοιτητών του «Σχεδιασμού εσωτερικών χώρων» και του «Σχεδιασμού μόδας και εικόνας». Τα περίπτερα αυτά επιτρέπουν τόσο στους προσκεκλημένους όσο και στους περαστικούς να δουν τα έργα σε ένα απροσδόκητο περιβάλλον. Να σημειωθεί ότι ο συνολικός σχεδιασμός της εγκατάστασης είναι κοινωνικά αποστασιοποιημένος, όλα τα τετράγωνα βρίσκονται σε απόσταση δύο μέτρων και ταυτόχρονα σχηματίζουν όλα ένα QR code. Αυτή η ιδέα έκθεσης επιτρέπει στον περαστικό να λάβει πληροφορίες αυθόρμητα, να συμμετάσχει ή και να παρατηρήσει μια ασυνήθιστη, καθημερινή εμπειρία. Επιπλέον, δίνει την ευκαιρία στο ευρύ κοινό να συνεισφέρει σε μια «εγκατάσταση» που μπορεί να είχε προηγουμένως εφαρμοστεί σε γκαλερί. H δρ Anna Merry προσθέτει επίσης πως η παιχνιδιάρικη διαδραστική εμπειρία είναι συνήθως μια εμπειρία χιούμορ που παρεμβαίνει απροσδόκητα στο καθημερινό περιβάλλον για να αυξήσει την εμπειρία των χρηστών του «τόπου».

Διάρκεια και ουσία

Η ιδέα μιας έκθεσης σε δημόσιο χώρο είναι κάτι που όντως κίνησε το ενδιαφέρον των πολιτών και θεωρήθηκε δημιουργικό αλλά και ταυτόχρονα περίεργο. Η έκθεση τοποθετήθηκε σε ένα σημείο από το οποίο περνάει αρκετός κόσμος καθημερινά, ωστόσο παρέμενε ανεκμετάλλευτος. Σύμφωνα με πολίτες, προσεγγίζουν με διαφορετική διάθεση τον χώρο όπου πραγματοποιείται το «RE-PLACED» και συνάμα θεωρούν πως είναι μια καλή κίνηση από το Πανεπιστήμιο Frederick, αφού το κοινό έρχεται σε επαφή με τα προγράμματά του αλλά και με τη δουλειά των φοιτητών. Επιπλέον, η δρ Anna Merry αναφέρει πως η έκθεση έχει λάβει και το ενδιαφέρον του μη κερδοσκοπικού οργανισμού «Urban gorillas» ώστε η ιδέα του «RE-PLACED» να παρουσιαστεί και στο φεστιβάλ «Πάμε Καϊμακλί». Παρ' όλα αυτά, παραμένει μια μεμονωμένη δράση. Σ’ αυτόν τον προβληματισμό και ταυτόχρονα με την έκθεση, έλαβε χώρα μία ημερίδα με τίτλο «Ενεργοποιώντας τον δημόσιο χώρο», την οποία διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Εικαστικών Καλλιτεχνών και Θεωρητικών Τέχνης - φυτώριο. Η ημερίδα άνοιξε έναν διάλογο για την έννοια του δημόσιου χώρου, για τις προοπτικές κατασκευής, εξέλιξης, ενεργοποίησής του αλλά και αναίρεσής του σε συσχετισμό με σύγχρονες εικαστικές, επιμελητικές και αρχιτεκτονικές πρακτικές, δράσεις ακτιβιστικού, συμμετοχικού και συλλογικού χαρακτήρα. Στο πάνελ της συγκεκριμένης ημερίδας συμμετείχε και η ακαδημαϊκός και δραματουργός Ελλάδα Ευαγγέλου. Σε συζήτηση μαζί της, η ίδια θεωρεί πως η βάση της ενεργοποίησης των δημόσιων χώρων είναι η συμμετοχικότητα. «Ο δημόσιος χώρος είναι διαφορετικός σε κάθε περιοχή. Δυστυχώς, οι δήμοι στην Κύπρο έχουν πολύ μικρή δυνατότητα να αναπτύξουν πρωτοβουλίες. Επομένως, οποιοσδήποτε ξεκινήσει μια δράση χρειάζεται να κάνει μια χαρτογράφηση του δημόσιου χώρου για να αντιληφθεί πώς κινείται και αντιλαμβάνεται ένας πολίτης αυτόν τον χώρο. Να βρούμε την ουσία του δημόσιου χώρου, τη γειτονιά που χρησιμοποιεί, τον τρόπο που τη χρησιμοποιεί κ.ά. Για να έχει αντίκτυπο στην κοινωνία, δεν είναι μόνο η ιδέα. Για παράδειγμα, η Λήδρας χρησιμοποιείται περισσότερο από την πλατεία Ελευθερίας. Εδώ είναι η ουσία, να εξετάσουμε τον χώρο και να βρούμε τη διάδρασή του. Πρωτοβουλίες, ιδέες και ταλαντούχους καλλιτέχνες έχουμε αρκετούς», αναφέρει η δρ Ελλάδα Ευαγγέλου. Σε ερώτησή μας για το «RE-PLACED», η ακαδημαϊκός ανέφερε πως είναι μια πολύ ωραία ιδέα, ιδιαίτερα λόγω και της εφαρμογής των QR codes. «To 2020 έγινε ένα παρόμοιο έργο από μια Κύπρια από την Αυστραλία. Το έργο παρουσιάστηκε στο 'Buffer Fringe Festival' και έδειχνε μέσω QR code ηχογραφημένα γράμματα που είχαν ανταλλάξει οι παππούδες της το 1962. Κι όπως έχω μάθει, το QR code έχει ακόμη ζωή και το εξερευνούν ακόμη άνθρωποι που το βρίσκουν σε διάφορα σημεία της πόλης. Κι αυτό έχει περισσότερη ουσία, το έργο να έχει διάρκεια στον χρόνο και να προσφέρει», αναφέρει η δρ Ελλάδα Ευαγγέλου.