Συγγραφέας: Χουάν Κάρλος Ρούμπιο

Μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ
Σκηνοθεσία: Θεατρική Ομάδα Παράσιτα
Παίζουν: Ελισάβετ Κωνσταντινίδη, Κώστας Καζάκας

"Πρέπει να διαφυλάξουμε τα σύνορά μας", "πρέπει να παρακολουθούμε τους γείτονές μας", "υπάρχει σχέδιο", "θα σκοτώσουν τους γιους και θα βιάσουν τις κόρες μας", "θα μας πάρουν τις δουλειές μας", "εμείς ήμασταν νόμιμοι, εκείνοι είναι παράνομοι". Η εκκωφαντική κενότητα των επιχειρημάτων αυτών θα μπορούσε να έχει πολλαπλούς πομπούς και να βρει πολλαπλούς δέκτες. Και όμως, δεν είναι ούτε τα λόγια ενός Ελληνοκύπριου σε μια συζήτηση περί του Κυπριακού, ούτε τα επιχειρήματα ενός Ευρωπαίου εθνικιστή που θέλει να διαφυλάξει την εθνική του κυριαρχία από την εισβολή των παράνομων μεταναστών, ούτε απόσπασμα πολιτικής ομιλίας του Ντόναλντ Τραμπ.

Βρισκόμαστε στην έρημο της Αριζόνας. Τα δύο πρόσωπα του έργου, το μεσήλικο ζεύγος Τζορτζ και Μάργκαρετ, βρίσκονται εκεί, κάτω από τον εκτυφλωτικό ήλιο, για να συμμετάσχουν σε ένα εθνικό σχέδιο στα σύνορα με το Μεξικό, με στόχο την περιφρούρηση των συνόρων. Με εξαίρεση μια αμερικανική σημαία και έναν κάκτο, τίποτα στο έργο του Ισπανού Χουάν Κάρλος Ρούμπιο δεν καθορίζει το πού και το πότε. Σε αυτό το άτοπο και άχρονο περιβάλλον, οι "μπεκετικοί" του ήρωες θα μπορούσαν να τοποθετηθούν οπουδήποτε υπάρχουν σύνορα, φυσικά ή νοητά, και πιθανοί εισβολείς, πραγματικοί ή φανταστικοί. Η Μάργκαρετ είναι πιστή οπαδός και ακόλουθος του συζύγου της. Πρεσβεύει ό,τι πρεσβεύει εκείνος, δέχεται τις απόψεις του, δέχεται τις παράλογες απαντήσεις του στις έλλογες απορίες της. Άλλωστε αυτός ξέρει καλύτερα. Τα σκηνικά της αντικείμενα: μια ομπρέλα, δυο καρέκλες, ένα καπέλο από πράσινη τσόχα, μια παγωνιέρα, ένα κέικ, ένα περιοδικό μέσα από το οποίο παρακολουθεί τα τεκταινόμενα στον έξω κόσμο. Ο Τζορτζ φροντίζει για την "εκπαίδευση" της Μάργκαρετ. Της μαθαίνει τη λειτουργία του κόσμου, της εξηγεί, της λύνει απορίες, τη διορθώνει, τη μαλώνει. Πάνω από όλα είναι το σχέδιο: η εξάλειψη των γειτόνων, η φύλαξη των συνόρων. Τα σκηνικά του αντικείμενα: ένα ζευγάρι κιάλια και ένα όπλο. Παρά τη μικρή έκταση, την παντελή έλλειψη δράσης, τους αφαιρετικούς διαλόγους, τις οριακά εξαντλητικές παύσεις, την κινηματογραφικά αποσπασματική δομή που προδίδει τη θητεία του συγγραφέα στο τηλεοπτικό και κινηματογραφικό σενάριο και το αμφίβολης δυναμικής τέλος, το ιδιαίτερο αυτό έργο κατορθώνει, χρησιμοποιώντας κυρίως λέξεις και σιωπές, να αγγίξει σε βάθος θέματα πανανθρώπινα και διαχρονικά: προσφυγικό, μετανάστευση, ξενοφοβία, ρατσισμός, τυφλός φανατισμός, προσηλυτισμός, επιβολή, άλογη βία, ευνουχισμός της ανθρώπινης σκέψης, έλλειψη επικοινωνίας, τα όρια των ανθρώπινων σχέσεων, η έρημος των ανθρώπινων σχέσεων.

Η Θεατρική Ομάδα Παράσιτα καθόρισε εξαρχής τη σκηνική σύλληψη του έργου μέσα από την ευρηματική επιλογή του χώρου: τον αχανή και ερημικό προαύλιο χώρο ενός εγκαταλελειμμένου εργοστασίου στον κυκλικό κόμβο Κοκκινοτριμιθιάς, σε απόσταση αναπνοής από τα σύνορα και την πράσινη γραμμή. Η αντίθεση ανάμεσα στον τεράστιο -οπτικά- χώρο και την εστίαση της [μη] δράσης σε δύο πρόσωπα που κινούνται ελάχιστα, αλλά και η ασαφής οριοθέτησή του, καταργεί τα δεδομένα όρια του προστατευμένου χώρου του θεατή, τον καθιστά κομμάτι του σκηνικού τοπίου και τον αφήνει να αναρωτιέται ποιος, εν τέλει, είναι ο εισβολέας μέσα σε αυτό το αμφίδρομο παιχνίδι "παρακολούθησης". Πέρα, όμως, από την ίδια την επιλογή του χώρου, η σκηνοθετική γραμμή της ομάδας δίνεται ξεκάθαρα και λιτά, απαλλαγμένη από ευφάνταστα ευρήματα και εξωτερικές υπερβολές, μέσα από την ευφυή καθοδήγηση των δύο ηθοποιών. Ήταν φανερό ότι η κάθε ατάκα και ο τρόπος εκφοράς της, οι εκφράσεις των προσώπων, οι αργές επαναληπτικές κινήσεις, οι μεγάλες παύσεις και η δημιουργία μιας υπέροχης υποκριτικής χημείας και σύμπνοιας ανάμεσα στους δύο ηθοποιούς, ήταν το αποτέλεσμα μιας διεξοδικής μελέτης του έργου από την ομάδα και ενός πολύ συγκεκριμένου στόχου: να κατορθώσει το κοινό να δώσει λόγο στις σιωπές και να κατανοήσει, μέσα από ένα ιδιόρρυθμο χιούμορ, οτιδήποτε [δεν] λέγεται. Η Ελισάβετ Κωνσταντινίδη και ο Κώστας Καζάκας συνέπλευσαν σε αυτό το υποκριτικό ταξίδι με εξαίρετη ακρίβεια και μοναδική επικοινωνία. Με βασικό εργαλείο την εύγλωττη μετάφραση της Μαρίας Χατζηεμμανουήλ, η οποία φαίνεται να επέλεξε με μεγάλη προσοχή την κάθε λέξη, οι δύο ηθοποιοί βοήθησαν με την ερμηνεία τους τον θεατή να αναγνωρίσει το παρελθόν των δύο ηρώων, να κατανοήσει το παρόν τους και να προβληματιστεί για την κατάληξή τους.

Σε μια εποχή που η λογική του παραλογισμού θεωρείται σχεδόν δεδομένη ή αναμενόμενη, που τα σύνορα -φυσικά και νοητά- ορθώνονται απροσπέλαστα ανάμεσα σε χώρες και ανθρώπους, που η λέξη "πρόσφυγας" και "μετανάστης" παύουν να αντλούν το περιεχόμενό τους από το ιστορικό παρελθόν και που ο "εχθρός" παραμένει ασαφής, ακαθόριστος και χωρίς πρόσωπο, οι δύο πυροβολισμοί της τελευταίας σκηνής αποκτούν βαρύτητα και σημασία. Και μας αφήνουν να μετρήσουμε, μέσα από την εκκωφαντική σιωπή της ερήμου, τους δικούς μας "γείτονες" και τους δικούς μας "εισβολείς". Έξω από το σπίτι μας αλλά και μέσα σ' αυτό.