Του Βαγγέλη Γέττου

Αν το απόγευμα της 19.1.2020 βρισκόμουν απλώς σε μια πρεμιέρα ενός εφηβικού θεατρικού έργου, το κείμενό μου θα απασχολούσαν μόνο οι εντυπώσεις μου σε σχέση με αυτό.

Όμως χάρη στους θεατρικούς επαΐοντες της μέσης εκπαίδευσης από «Παράδειγμα» ο μέγας Δρ Κόρτσακ, έγινε περιστατικό: ένα ακόμα περιστατικό παράνοιας, υποκρισίας και λογοκρισίας από τους ταγούς του συστήματος εθνικής αποχαύνωσης που λέγεται δημόσιο σύστημα παιδείας. Και λυπάμαι πολύ που πρέπει να ξεκινήσω με αυτό.

Όπως ενημερώθηκα, οι συντελεστές της εξαιρετικής εφηβικής παράστασης του ΘΟΚ «Το παράδειγμα του δόκτορα Κόρτσακ», είχαν ζητήσει έγκριση από το Υπουργείο Παιδείας ώστε όλες οι τάξεις της 2βάθμιας εκπαίδευσης να μπορούν να έρθουν να την παρακολουθήσουν -δηλαδή από την 1η γυμνασίου.

Ωστόσο, η αρμόδια επιτροπή απέρριψε το αίτημα για την 1η και 2α Γυμνασίου. Το αιτιολογικό της ήταν ότι το Ολοκαύτωμα και το εβραϊκό γκέτο της Βαρσοβίας, που αποτελεί συγκυριακά και μόνο τη συνθήκη της παράστασης αλλά και του πρωτότυπου κειμένου (Ντέιβιντ Γκρεγκ), δεν εμπίπτουν στην διδακτέα ύλη των μαθητών αυτών των τάξεων. Από πού να πρωτοπιάσει κανείς μια τέτοια απόφαση;

Άραγε η 28η Οκτωβρίου που αφορά στην ελληνική εμπλοκή στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν μνημονεύεται από την 1η και 2α Γυμνασίου; Η επακόλουθη Κατοχή που αποστράγγισε για δεκαετίες την Ελλάδα από τις παραγωγικές της δυνάμεις δεν σχετίζεται με την επέτειο; Ή οι σχεδόν 50.000 Εβραίοι της Θεσσαλονίκης που παραδόθηκαν από το ελληνικό κατοχικό καθεστώς στους Ναζί δεν μπορούν να απασχολούν τα μυαλά 12χρονων παιδιών; Των ίδιων παιδιών που κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να βλέπουν στο κινητό τους τζιχαντιστές να κόβουν κεφάλια απίστων ή να παίζουν πολεμικά ηλεκτρονικά παιχνίδια που μπροστά τους το Στάλινγκραντ μοιάζει άσκηση προσκόπων.

Στα της παράστασης... Αν δεν έχετε διαβάσει την υπόθεση μπορείτε να την διαβάσετε εδώ. Αλλά και να την έχετε διαβάσει θα βρεθείτε προ απροόπτου. Γιατί αυτή η εφηβική παράσταση χτίζεται από το μηδέν για να χωρέσει την ενστικτώδη αμφισβήτηση που φέρει μαζί του ένας έφηβος στις αποθήκες του ΘΟΚ. Από το μηδέν, χωρίς διδακτισμούς, χωρίς εξυπνάδες και τεχνάσματα. Απλά υλικά, απλές σκέψεις, απλή λογική απέναντι σε φρικτές πρακτικές, φρικιαστικές θεωρίες και τη ναζιστική παράνοια. Δραματουργικά, η ομάδα του mise-en-scène (Γιάννης Καραούλης, Ελένη Μολέσκη, Ειρήνη Ανδρέου) καταφέρνει να αποδομήσει μέχρι κεραίας τη ναζιστική δυστοπία και, χωρίς να τις επιβάλλει, να δομήσει αντιστάσεις ακόμα και στον πιο ανενημέρωτο ή δυσενημέρωτο θεατή, έφηβο ή μη.

Το σκηνικό που έδινε την αίσθηση ενός κόσμου ετοιμόρροπου, φτιαγμένου όπως - όπως άλλοτε χρησιμοποιείτο σαν όριο δωματίου, άλλοτε σαν κρυψώνα και άλλοτε σαν παραπέτασμα από το οποίο ξεπρόβαλε φρικτά ένα χέρι αξιωματικού των ναζί για να δώσει εντολές. Τα παιδικά παπούτσια σαν βάσεις εικονοπλασίας, δανεισμένα από το συγκλονιστικό μνημείο στη Βουδαπέστη, στις όχθες του Δούναβη, αποτέλεσαν λαμπρή λύση στην “αύξηση” των αόρατων τροφίμων του ορφανοτροφείου που διευθύνει ελευθεριακά ο Δρ Κόρτσακ. Ωστόσο το συγκεκριμένο μοτίβο ακυρώθηκε σε κάποιες στιγμές σκηνοθετικής αμηχανίας. Η δε σοφή χρήση του ήχου (εφέ και μουσικής) απομάκρυνε την παράσταση από τον σωρό αντίστοιχων νατουραλιστικών παραδειγμάτων.

Η αντιδογματική σκηνοθετική γραμμή που συνδύασε θεάτρο συνόλου και ρόλους σε διακριτές θέσεις και επίπεδα επέτρεψε στους 4 ηθοποιούς να καταθέσουν ό,τι καλύτερο είχαν. Ο Παναγιώτης Λάρκου, μυθοπλαστικός και φυσικός ηγέτης κινείται με άνεση σαν να είναι στο δικό του γραφείο. Η Μικαέλλα Θεοδουλίδου γίνεται ένα παιδί. Τόσο απλό και τόσο δύσκολο. Ο Ανδρέας Μακρής αναλαμβάνοντας επιτυχημένα την ενσάρκωση εξαιρετικά ετερόκλητων ρόλων δικαιώνει όσους τον επέλεξαν για αυτη τη λειτουργία. Ο αεικίνητος Τάριελ Μπερίτζε, παρά την ελαφρά ροπή του προς ένα μανιερισμό, καταφέρνει να μεταπλάσει εαυτόν στη σκηνή από ένα χαμίνι που περιμάζεψε ο Κόρτσακ σε έναν εξεγερμένο.

Όμως ο πειρασμός να επανέλθω στα αρχικά με υπερνικά και ίσως δικαίως. Γιατί ένα παιδί 1ης ή 2ας Γυμνασίου να μην μπορεί να μάθει για το έργο του Κόρτσακ, επί του οποίου δομήθηκε η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού του 1989 από μία θεατρική παράσταση; Υπάρχει δηλαδή ηλικία κατά την οποία ένα παιδί μαθαίνει τα δικαιώματά του και κάτω από αυτή απαγορεύεται; Από την άλλη, αφού δεν αφήνουν τα παιδιά να μάθουν για το Ολοκαύτωμα, τότε ας μην εκπλαγούν αν μάθουν από το ΕΛΑΜ για αυτό.

Μπήκα στο αυτοκίνητο σκεπτόμενος αυτό: άραγε τα εβραιόπουλα της Πολωνίας, της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Ελλάδας, της Ρουμανίας, είχαν στην διδακτέα τους ύλη την εξόντωσή τους;