Πώς καταλήξατε στο θέμα του φετινού φεστιβάλ;

Με πολλούς τρόπους αντιλαμβανόμαστε το φεστιβάλ ως μια τσέπη/θύλακα από μόνη της. Ο αντίκτυπος αυτών των έργων και των χώρων στους οποίους κατοικούν προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από την αντιπαράθεσή τους και τον τρόπο με τον οποίο συνυφαίνονται για να αφηγηθούν μια μεγαλύτερη ιστορία σύγκρουσης, ταυτότητας και ύπαρξης σε έναν θύλακα. Ενσωματώνοντας τη δημιουργικότητα σε μια κοινωνική διαδικασία, αναρωτιόμαστε επίσης ποιος είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει ένας αμφισβητούμενος χώρος, όπως μια νεκρή ζώνη και ένα περιθωριακό φεστιβάλ που προέρχεται από τη συγκεκριμένη περιοχή στη διαμόρφωση εναλλακτικών υποκειμενικοτήτων σε σχέση με τις κυρίαρχες ιδεολογίες. Από την ίδρυσή του το 2014, το φεστιβάλ έθεσε τις βάσεις για την καθιέρωση ενός δημιουργικού, κριτικού και επιτελεστικού χώρου με συνεπή παρουσία σε όλο το νησί και δείχνοντας τις δυνατότητες που μπορούν να παράγουν οριακοί χώροι όπως μια νεκρή ζώνη. Το 2019 η έννοια του φεστιβάλ ήταν οι ενδιάμεσοι χώροι και η έννοια του Buffer Fringe 2020 και 2021 ήταν η μετατόπιση. Το θέμα του φεστιβάλ προσκάλεσε τους καλλιτέχνες και το κοινό σε ένα ταξίδι για να αμφισβητήσουν κριτικά και καλλιτεχνικά το νόημα της μετατόπισης ανθρώπων, ιδεών και πρακτικών. Η μετατόπιση και η κατανόηση των ενδιάμεσων χώρων ως θέμα ενός Φεστιβάλ Fringe που πηγάζει από μια ρυθμιστική ζώνη σίγουρα έφεραν βαθύτερα νοήματα και αποτελέσματα, καθώς η θεραπευτική και αντιστασιακή δύναμη της καλλιτεχνικής έκφρασης δημιουργούν μια ασυνεχή ρωγμή για τη διερεύνηση του ρόλου της μνήμης, της ανάμνησης και της νοσταλγίας προς την οικοδόμηση της ειρήνης.

Σε αυτό το πλαίσιο, το 2022 θελήσαμε να συνεχίσουμε τη συζήτηση που είχε ξεκινήσει από τα προηγούμενα χρόνια. Πιστεύω ότι τα ερωτήματα που συζητούσαμε διαρκώς, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, συνέδεαν τις τραυματικές αμφιθυμίες μιας προσωπικής, ψυχικής ιστορίας με τις ευρύτερες διασπάσεις της πολιτικής και της καθημερινής ύπαρξης που βρήκαν έκφραση μέσα από τις τέχνες. Υπό αυτήν την έννοια, για εμάς ήταν πολύ σημαντικό να δουλέψουμε πάνω σε μια ιδέα που θα ήταν απλή, οικεία και ταυτόχρονα θα περιείχε πολύ κρίσιμα ερωτήματα.

Το θέμα του φετινού φεστιβάλ έχει ως στόχο να ξεκινήσει μια συζήτηση σχετικά με το ποιος είναι ορατός/αόρατος και γιατί. Οι τσέπες (και πέρα απ' αυτές) γίνονται ένας χώρος για να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τη διαφορετικότητα και την ταυτότητα, το παρελθόν και το παρόν, από μέσα και από έξω, την ένταξη και τον αποκλεισμό. Ενδυναμώνεται το περιθωριακό, το ξεχασμένο, το αόρατο.

Η δική μας τσέπη είναι μια τσέπη αντίστασης και ένα μέρος όπου κρατάμε πράγματα που χρειαζόμαστε ή που αγαπάμε: οι τσέπες περιέχουν και κρύβουν πράγματα, αλλά και τα προστατεύουν. Αυτό που περιέχουν οι τσέπες μπορεί επίσης να είναι ίχνη και απομεινάρια του παρελθόντος που μένουν ζωντανά στις ραφές που κρατούν την τσέπη ραμμένη.

Φέτος αναθέσατε την επιμέλεια του φεστιβάλ σε ομάδες. Πείτε μας λίγα λόγια γι' αυτήν την κίνηση.

Ως φεστιβάλ περιθωρίου που λαμβάνει χώρα σε ένα μοναδικό πολιτικό, κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο, ο τρόπος λειτουργίας μας τροφοδοτείται από τα καθήκοντά μας προς τις κοινότητες που έχει καλλιεργήσει το Buffer Fringe. Αυτό περιλαμβάνει την καλλιέργεια της κοινότητας του φεστιβάλ παραστατικών τεχνών τόσο σε τοπική όσο και σε διεθνή κλίμακα, την καλλιέργεια ενός χώρου για αρχάριους και βετεράνους καλλιτέχνες που μοιράζονται και βιώνουν πειραματικά έργα, καθώς και τη δημιουργία και εφαρμογή ενός καλλιτεχνικού χώρου στον οποίο οι συμμετέχοντες μπορούν να εξερευνήσουν την τέχνη ως μέσο για την οικοδόμηση της ειρήνης και τον μετασχηματισμό των συγκρούσεων. Υπό αυτήν την έννοια, το φετινό επιμελητικό μας μοντέλο είναι μια προσπάθεια να στηρίξουμε τους στόχους μας δημιουργώντας αποτελεσματικούς διαλόγους, ενθαρρύνοντας τον προβληματισμό και την κατανόηση και καινοτομώντας την προσέγγιση της καλλιτεχνικής διαδικασίας.

Ποιοι είναι οι στόχοι του φεστιβάλ; Έχουν αλλάξει με τον καιρό;

Το Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών Buffer Fringe γεννήθηκε μέσα από έναν μάλλον αμφισβητούμενο χώρο το 2014 μέσω των προσπαθειών του Σπιτιού της Συνεργασίας. Το φεστιβάλ παρουσιάζει νέα και πειραματικά έργα από ντόπιους και διεθνείς καλλιτέχνες, αμφισβητώντας φυσικά και καλλιτεχνικά εμπόδια και δημιουργώντας ευκαιρίες για καλλιτέχνες να συναντηθούν και να ανταλλάξουν ιδέες από όλα τα μέρη της Κύπρου. Πιστεύουμε ότι ο κύριος στόχος του φεστιβάλ είναι να δημιουργήσει έναν κριτικό χώρο αμφισβήτησης μέσω του οποίου οι καλλιτέχνες, το κοινό και οι διοργανωτές του φεστιβάλ μπορούν να εξερευνήσουν και να δημιουργήσουν εναλλακτικές υποκειμενικότητες στις κυρίαρχες ιδεολογίες, κάτι που είναι πολύ σημαντικό σε ένα πλαίσιο όπου τα υλικά και ψυχολογικά ίχνη της σύγκρουσης είναι ακόμη ορατά. Το φεστιβάλ συνεχίζει να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες και έχει συμβάλει σημαντικά στην πειραματική και καινοτόμο καλλιτεχνική σκηνή πέρα από το χάσμα, ως το μοναδικό (και συνεχιζόμενο) πλαίσιο παραστατικών τεχνών που είναι πλήρως λειτουργικό και στις δύο πλευρές, αλλά πιστεύω ότι παρόλο που το να είναι κανείς ανοιχτός στην αλλαγή παραμένει το κλειδί, ο βασικός στόχος του φεστιβάλ είναι ο ίδιος.

Ποιες είναι οι προκλήσεις στη διοργάνωση ενός τέτοιου φεστιβάλ;

Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι συνεχίζουμε και φέτος σε μια χρονιά που κατά κάποιον τρόπο οι χρηματοδοτήσεις που στήριζαν την υβριδική δημιουργία στέρεψαν, και επιστρέψαμε σε μια κανονικότητα όπου οι τέχνες του περιθωρίου επιστρέφουν στο περιθώριό τους! Που δεν είναι κακός τόπος, εμπεριέχει δημιουργία και έμπνευση, είναι απλώς κρίμα που η συλλογικότητα και η αλληλεγγύη της πανδημίας δεν έδειξαν να σημαίνουν κάτι στην ουσία.

Πιστεύω ότι οι προκλήσεις μπορούν να οδηγήσουν στην ανάδειξη δημιουργικών τακτικών και ως φεστιβάλ προερχόμενο από τη νεκρή ζώνη βιώσαμε μια δύσκολη και κρίσιμη περίοδο κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19, καθώς τα σημεία διέλευσης έκλεισαν και αργότερα άνοιξαν με πολύ αυστηρούς κανονισμούς. Τα σημεία διέλευσης έκλεισαν στην Κύπρο ακόμη και πριν τα αεροδρόμια και το γενικό λουκέτο, αναδεικνύοντας για άλλη μία φορά την οριακή ευθραυστότητα της επαφής και της ειρήνης στην Κύπρο.

Σε αυτό το πλαίσιο είχαμε αποφασίσει να συνεχίσουμε το φεστιβάλ αλλά αναπτύσσοντας νέες μεθοδολογίες που θα έδιναν περισσότερο δημιουργικό χώρο στους συμμετέχοντες καλλιτέχνες. Ταυτόχρονα, εστιάσαμε στην ανάπτυξη διεπιστημονικών εργαλείων που επέτρεπαν τη διερεύνηση της σχέσης μεταξύ των τεχνών και της οικοδόμησης της ειρήνης.

Το Buffer Fringe 2020 ήταν μία από τις λίγες καλλιτεχνικές πλατφόρμες στην Κύπρο και παγκοσμίως που προσάρμοσαν και υλοποίησαν ένα φεστιβάλ παρά την πανδημία της Covid-19, υποστηρίζοντας καλλιτέχνες στην Κύπρο και διεθνώς, γεγονός που μας δείχνει στην πραγματικότητα τη σημασία της διερεύνησης των δυνατοτήτων ενός οριακού χρόνου και χώρου να γίνει πεδίο δημιουργίας και έκφρασης.

Τι πιστεύετε ότι θα μπορούσε να βελτιώσει τη σκηνή του φεστιβάλ στην Κύπρο;

Είναι διάφοροι μηχανισμοί που θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμοι, πράγματα που είναι δοκιμασμένα στο εξωτερικό και πραγματικά κάνουν τη διαφορά, καθιστούν το φεστιβάλ πραγματικό κομμάτι της κοινωνίας.

Θα ήταν εξαιρετικά πολύτιμο αν οι δήμοι συμμετείχαν ως εταίροι στα πολιτιστικά φεστιβάλ. Όχι απλώς ως παροχείς χώρων αλλά ως εταίροι και χρηματοδότες. Αυτό συνεπάγεται δύο πράγματα που δεν έχουμε σήμερα: Πολιτιστική πολιτική (συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης) στο επίπεδο των δήμων και οικονομικό προγραμματισμό που να συμπεριλαμβάνει την καλλιτεχνική ανάπτυξη και στήριξη ανάμεσα στους σημαντικούς πυλώνες.

Προσθέτουμε στην περίπτωση της Λευκωσίας την ύπαρξη δύο δήμων, που εκτός από την πρακτική συνεργασία των Λέλλου Δημητριάδη και Μουσταφά Ακιντζί, καθώς και τις καλές προθέσεις κάποιων δημάρχων, υπάρχει ελάχιστη στήριξη και σίγουρα όχι οικονομική στα πολυπολιτιστικά και διακοινοτικά πολιτιστικά γεγονότα. Γίνονται πολλές grassroots εκδηλώσεις που υπερβαίνουν τον μονογλωσσικό και μονοδιάστατο χαρακτήρα των δύο δήμων, που αγκαλιάζουν (όπως και το Buffer Fringe) την πολυχρωμία, πολυγλωσσία και πολυπολιτιστικότητα της πόλης, αλλά λαμβάνουν ελάχιστη στήριξη. Το Buffer Fringe Festival αποτελεί το μοναδικό θεσμικό πολιτιστικό γεγονός που πραγματοποιείται και από τις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής, εδώ και 8 χρόνια, και χρηματοδοτείται (εκτός ελάχιστων περιπτώσεων) από πηγές εκτός Κύπρου. Ένας πολιτιστικός μηχανισμός που τραβά εκτός από καλλιτέχνες, ακαδημαϊκούς, μεγάλους πολιτιστικούς οργανισμούς και πολλούς συνεργάτες αποτελεί το αιώνιο outsider.

Τα σχόλια αυτά δεν ισχύουν φυσικά μόνο για το Buffer Fringe, υπάρχουν και πολλά άλλα φεστιβάλ που λειτουργούν με πενιχρά μέσα στο περιθώριο. Η ομαδικότητα και η συλλογικότητα που μας λείπουν καλλιεργούνται σιγά-σιγά, αλλά χρειάζεται ακόμα πολύς χρόνος, δουλειά και υπομονή.

*BUFFER FRINGE 22 | 7, 8, 9 Οκτωβρίου 2022|Πρόγραμμα και πληροφορίες www.bufferfringe.org