Με την εγκαθίδρυση το 1192 του φραγκικού βασιλείου της Κύπρου, μια από τις πιο σημαντικές οικογένειες που είχε εγκατασταθεί στη μεγαλόνησο ήταν η φραγκικής καταγωγής οικογένεια Lasse ή Lanze.

Η αρχειακή έρευνα μας προσέφερε πλούσια στοιχεία για τη φεουδαρχική οικογένεια Lasse. Η εν λόγω οικογένεια υπήρξε ισόβαθμη και ισότιμη με αυτό τον ίδιο τον βασιλικό οίκο των Lusignan, όπως μας πληροφορεί ο γαλαζοαίματος ιστορικός Στέφανος Lusignan. Πρόκειται για οικογένεια φραγκικής καταγωγής, η οποία εμφανίζεται στις κυπριακές πηγές κατά τον 13^ο αιώνα, και είχε συνδεθεί με επιγαμίες και με άλλες αριστοκρατικές οικογένειες της Κύπρου, όπως για παράδειγμα με την οικογένεια Verny. Μέλη της ίδιας οικογένειας είχαν διαπρέψει τόσο σε στρατιωτικά όσο και σε εκκλησιαστικά αξιώματα και πρωταγωνίστησαν σε γεγονότα που είχαν συμβεί επί βασιλείας Πέτρου Α’ και Πέτρου Β’ Lusignan, δηλαδή κατά τον 14^ο αιώνα. Κατά τον 15^ο αιώνα, περί το 1427, σύμφωνα με τον χρονικογράφο μας Λεόντιο Μαχαιρά, ένας «σηρ Πηερέ Λεζής» είχε εκλεγεί βισκούντης Λευκωσίας. Στο χρονικό του μνημονεύονται ακόμη οι Νικόλ, Τζaκ και Λογής Λαζές.

Ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος αναφέρεται σε έναν Έκτορα Lasse, ο οποίος κατείχε το 1464 κατοικία και αμπελώνες, που ανήκαν στον πατέρα του. Για τον Έκτορα Lasse μάς παρέχονται αρκετές πληροφορίες μέσα από ένα γενεαλογικό δένδρο, το οποίο είχαν υποβάλει κάποιοι απόγονοί του για κληρονομικές διεκδικήσεις τους. Ο φεουδάρχης αυτός, ο οποίος στο προαναφερόμενο γενεαλογικό δένδρο φαίνεται ως ο γενάρχης της οικογένειας Lasse, είχε νυμφευθεί την Ισαβέλλα ή dame Bella. Το ζεύγος πρέπει μάλλον να είχε αποκτήσει μόνο ένα γιο, που ονομαζόταν Πέτρος. Αυτός είχε συνδεθεί με γάμο με ένα μέλος μιας άλλης σημαντικής κυπριακής οικογένειας. Είχε νυμφευθεί με την Chielvis Στράμπαλη και μαζί της απέκτησε δύο παιδιά. Ταυτόχρονα όμως είχε αποκτήσει και ένα νόθο παιδί με άλλη γυναίκα, που έφερε το όνομα Ζένιος και σημειώνεται στο γενεαλογικό δένδρο ως Ζένιος ο μπάσταρδος (Zegno bastardo). Πρωτότοκος γιος ήταν ο Τιβέριος, ο οποίος φαίνεται να κληρονόμησε τα φέουδα, και θυγατέρα η Μελουζίνη (Melisina) που έλαβε ως σύζυγο τον Νικόλαο Benedetti.

Η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας, σε αναγνώριση των υπηρεσιών τις οποίες της προσέφερε ο φεουδάρχης Τιβέριος Lasse, το 1524, όπως επιβεβαιώνεται από το γενεαλογικό δένδρο που έχουμε ανακαλύψει στη Βενετία, του παραχώρησε με σύμβαση (con patto) τρία χωριά κοντά στη Λευκωσία, την Ψημολόφου, το Τρυπί και την Κάτω Δευτερά. Το χωριό Τρυπί, το οποίο ήδη ερημώθηκε κατά τα τέλη του 19^ου αιώνα ή και αρχές του 20^ού αιώνα, ήταν οικοδομημένο σε θέση κοντά στο Τσέρι. Από ένα άλλο ανέκδοτο έγγραφο γνωρίζουμε ότι ο Πέτρος Lasse ζητούσε με αίτημά του από τoν δόγη να του επιτρέψει να αγοράσει ένα χωριό ως φέουδο. Όπως εξηγούσε, το φέουδό του, δηλαδή το χωριό Ψημολόφου, σύμφωνα με τους φεουδαρχικούς νόμους, θα το έδινε στον πρωτότοκό του γιο. Είχε όμως, όπως ανέφερε στο αίτημά του, πολυμελή οικογένεια και έτσι εάν είχε την έγκριση να αγοράσει και ένα άλλο χωριό θα μπορούσε να το παραχωρήσει είτε στον μικρό του γιο είτε σε μία από τις θυγατέρες του. Όπως επιβεβαιώνεται και πάλι με βάση το γενεαλογικό δένδρο της οικογένειας, ο Τιβέριος είχε τρεις γιους, τους Πέτρο, Ιερώνυμο και Έκτορα, καθώς επίσης και τέσσερις θυγατέρες, τις Λαβίνια, Λάουρα, Βέρα και Έλενα. Πρέπει τελικά το αίτημα του Τιβέριου να έλαβε σάρκα και οστά, αφού μαρτυρείται στις μετέπειτα πηγές ως φεουδάρχης.

Σε μια άλλη πηγή του 1567 καταγράφεται ότι ένα από τα δέκα μέγαρα που είχαν κατεδαφιστεί για χάρη της νέας οχύρωσης, με το προμαχωνικό σύστημα που είχε εφαρμόσει ο στρατιωτικός μηχανικός Ιούλιος Savorgnano, ήταν και το μέγαρο Lasse, το οποίο ήταν μεγάλης αξίας και ήταν οικοδομημένο στα ανατολικά της πόλης, στον χώρο που αργότερα υψώθηκε ο προμαχώνας Flatro και απλώθηκε η τάφρος του. Πρέπει μάλλον ο Lasse της πηγής του 1567 να ήταν ο Πέτρος, ο πρωτότοκος γιος του Τιβέριου, γιατί αυτός είχε κληρονομήσει τα φέουδα από τον πατέρα του.

Επιπρόσθετα, ένα έγγραφο αγοραπωλησίας μιας όχι απλής κατοικίας στη Λευκωσία, αλλά ενός μεγάρου με πολλούς χώρους και ανώγεια, περιβόλι και κήπο, χώρους βοηθητικούς για υπηρετικό προσωπικό κ.ά., που ανήκε στη θρυλική βασίλισσα Αικατερίνη Κορνάρο και ήταν γνωστό ως μέγαρο και περιβόλι της βασίλισσας (el zardin della rezina), εντοπίστηκε στο αρχείο των κληρονόμων της οικογένειας. Το έγγραφο αυτό έφερε στο φως νέα και ενδιαφέροντα στοιχεία για την οικογένεια Lasse και για τη μοίρα κάποιων μελών της μετά την κατάκτηση της Κύπρου από τους Οθωμανούς. Ο φεουδάρχης Πέτρος Lasse, μόνο λίγους μήνες πριν οι Οθωμανοί καταλάβουν τη Λευκωσία και στη συνέχεια ολόκληρη την Κύπρο, είχε με αγοραπωλησία αποκτήσει το διάσημο αυτό μέγαρο της βασίλισσας από τους κληρονόμους της, το αποκαλούμενο στο εν λόγω συμβόλαιο ως «domum seu potius palatium». Ήδη ο Πέτρος Lasse είχε απευθύνει επιστολή στις 16 Ιουνίου 1569 από τη Λευκωσία στον Φραγκίσκο Κορνάρο για τους όρους της αγοράς του μεγάρου. Η αξία αγοράς του ανερχόταν στις 3.500 δουκάτα και ο φεουδάρχης υποσχόταν ότι θα απέστελλε με το πρώτο καράβι την πρώτη δόση, μόλις έπαιρνε στα χέρια του το συμβόλαιο αγοραπωλησίας. Η διευθέτηση, όπως αντιλαμβανόμαστε, γινόταν εκ του μακρόθεν, γεγονός που μαρτυρεί την αξιοπιστία και εκτίμηση στο πρόσωπο του Kύπριου φεουδάρχη.

Ένα έγγραφο αγοραπωλησίας του μεγάρου που άλλοτε ανήκε στην Αικατερίνη Κορνάρο φέρνει στο φως νέα και ενδιαφέροντα στοιχεία για την οικογένεια Lasse και τη μοίρα κάποιων μελών της

Τo μέγαρο ευρίσκετο στην ενορία του Αγίου Λουκά. Ας υπομνησθεί εδώ ότι ο πρωταρχικός ναός του Αγίου Λουκά κατεδαφίστηκε το 1567 για να οικοδομηθεί, προς τα βόρεια της Λευκωσίας, στον γύρω χώρο ο προμαχώνας Lorendano και η τάφρος του, έτσι ο ομώνυμος ναός οικοδομήθηκε αργότερα, προς την ίδια κατεύθυνση εντός της νέας οχύρωσης. Μεταξύ του νεότερου ναού και του προμαχώνα θα μπορούσαν να αναζητηθούν το μέγαρο και το περιβόλι της βασίλισσας. Περιπλανηθήκαμε στην περιοχή για τυχόν ίχνη του μεγάρου στο οποίο αναφέρονται οι πηγές, αλλά εις μάτην. Το μέγαρο πέρασε στην ιδιοκτησία του Πέτρου Lasse τον Φεβρουάριο του 1570. Το μέγαρο με το περιβόλι της Αικατερίνης Κορνάρο, το οποίο αγόρασε ο Lasse από πέντε κληρονόμους της βασίλισσας, προσφέρθηκε ως προίκα σε μία από τις τρεις θυγατέρες του. Ο Πέτρος, σύμφωνα πάντα με το αρχειακό υλικό, είχε τρεις θυγατέρες, τις Λουκρητία, Κορνηλία και Μαρία. Η δεκαεξάχρονη το 1570 Λουκρητία Lasse είχε τότε παντρευτεί τον Πέτρο Συγκλητικό, γιο του βισκούντη της Λευκωσίας Θωμά Συγκλητικού και της Έλενας Στράμπαλη και δισεγγονό του κτίτορος του Αγίου Μάμαντος Μόρφου και κόμη Rocca, αλλά και ανεψιό του κόμη Rocca Ευγένιου Συγκλητικού και κτίτορος του ομώνυμου προμαχώνα στην Πύλη Πάφου.

Λευκωσία, καλοκαίρι 1570

Το καλοκαίρι του 1570 οι Οθωμανοί εισέβαλαν στην Κύπρο, πολιόρκησαν τη Λευκωσία, η οποία έπεσε μετά από σαρανταήμερη πολιορκία και έναν χρόνο αργότερα τους παραδόθηκε και η Αμμόχωστος. Η Κύπρος από βασίλειο κατέστη οθωμανική επαρχία. Στις 9 Σεπτεμβρίου, όταν έπεσε η Λευκωσία, ο πατέρας της Λουκρητίας, Πέτρος Lasse, ο νεαρός σύζυγός της Πέτρος Συγκλητικός και ο πατέρας του, ο βισκούντης Θωμάς Συγκλητικός, σφαγιάστηκαν και η Λουκρητία μαζί με τις δύο αδελφές της, Μαρία και Κορνηλία, αιχμαλωτίστηκαν. Ήταν μεταξύ των νεαρών γυναικών που είχαν επιλεγεί και μαζί με άλλα λάφυρα είχαν σταλεί στην Κωνσταντινούπολη με καράβια από το λιμάνι της Αμμοχώστου. Δεν έτυχε οι τρεις αδελφές να βρίσκονται στο καράβι που πήρε φωτιά στο λιμάνι της Αμμοχώστου, το οποίο θα μετέφερε αιχμάλωτες στην Κωνσταντινούπολη και με βάση το γεγονός αυτό δημιουργήθηκε ο θρύλος της Μαρίας της Συγκλητικής. Μέσα σ’ αυτό βρισκόταν αιχμάλωτη και σκοτώθηκε η θυγατέρα του Ιωάννη Σωζόμενου, που ήταν μνηστευμένη με έναν από τους γιους του Ιάκωβου Συγκλητικού. Ίσως ο θρύλος της Μαρίας Συγκλητικής να δημιουργήθηκε για την ίδια τη θυγατέρα του Σωζόμενου, που ήταν μνηστευμένη με Συγκλητικό, είχε συλληφθεί αιχμάλωτη και σκοτώθηκε όταν το καράβι που θα τη μετέφερε με άλλες σκλάβες πήρε φωτιά στο λιμάνι της Αμμοχώστου.

Είκοσι ολόκληρα χρόνια η Λουκρητία αιχμάλωτη θα ενηλικιωθεί και θα ωριμάσει ως σκλάβα. Καμιά πηγή δεν έχουμε εντοπίσει, δυστυχώς, σχετικά με το πού ακριβώς έζησε, ποιον αφέντη υπηρέτησε ή σε ποιο χαρέμι βρέθηκε. Ευελπιστούμε ότι στο μέλλον η έρευνα θα μας προσφέρει περισσότερα στοιχεία γύρω από τις περιπέτειες της Λουκρητίας. Ούτε γνωρίζουμε πώς ελευθερώθηκε και ποιος βρέθηκε να καταβάλει λύτρα για την απελευθέρωσή της. Ένα ανέκδοτο νοταριακό έγγραφο μάς γνωστοποίησε ότι έφθασε στη Βενετία ελεύθερη πια το 1590. Έφθασε πάμπτωχη και ρακένδυτη και έσπευσε κοντά σε συμπατριώτες της να ζητήσει βοήθεια καθώς και ενίσχυση από το βενετικό κράτος. Αυτή τη φορά όμως φαίνεται πως η τύχη κάπως της χαμογέλασε. Ας σημειωθεί ότι η Λουκρητία συνδεόταν με εξ αίματος ή και εξ αγχιστείας συγγένεια με σημαντικές κυπριακές οικογένειες, όπως την οικογένεια Μουσκόρνο και την οικογένεια Ιουστινιάνη, που κατείχε την κομητεία Ριζοκαρπάσου και περιλάμβανε και τους οικισμούς Αναχίδας και Σελενιάς. Επίσης η Λουκρητία είχε δεσμούς συγγενικούς με τις οικογένειες Νεγρεπόντη, Ζεμπετού, Συγκλητικού, Benedetti κ.ά. Με την απαλλαγή της από την αιχμαλωσία, η ευγενούς καταγωγής Κύπρια πραγματοποίησε και το τάμα της, με τη δωρεά μιας εικόνας με την Ανάσταση του Χριστού. Η ιστορία της εικόνας με την Ανάσταση του Χριστού είναι εξίσου περιπετειώδης με τον βίο της ίδιας της δωρήτριάς της…

Στην εικόνα: Μεσαιωνικός χάρτης στον οποίο σημειώνεται το πάλαι ποτέ χωριό Τρυπί, το οποίο παραχώρησε η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας στον φεουδάρχη Τιβέριο Lasse, σε αναγνώριση των υπηρεσιών τις οποίες προσέφερε.