(Ντριν-ντριν)

-Μάμα, γράφω ένα κείμενο για κατάρες τζιαι χρειάζομαι ένα παράδειγμα. Πε μου μιαν καλήν κατάρα.

-Μα ’ντα καλήν κατάρα;

Υπάρχουν καλές και κακές κατάρες; Η ελληνική Βικιπαίδεια ορίζει την κατάρα ως εξής: «Κατάρα ή Κατάδεσμος ονομάζεται η εκφρασμένη επιθυμία πρόκλησης ατυχίας και αντιξοοτήτων σε ένα πρόσωπο.» Παρά το διαζευκτικό «ή», ο ορισμός επικεντρώνεται στην κατάρα αφήνοντας απ’ έξω αυτό που έχει τη δύναμη να κάνει ο κατάδεσμος: να σε δένει με την κατάρα. Ίσως να μην είναι τόσο το μέγεθος της αντιξοότητας και του κακού που επιθυμεί για σένα η κατάρα, όσο η δύναμή της να ακυρώνει τα μέσα που διαθέτεις να αξιολογήσεις τη δύναμή της: αν εξακολουθείς να είσαι καλά δεν είναι διότι δεν έπιασε η κατάρα, αλλά διότι δεν έπιασε ‘ακόμη’. Θα πιάσει; Δεν ξέρεις. Οι κατάρες δεν είναι δηλώσεις. Είναι αυτό που ο Austin θα ονόμαζε λεκτικές πράξεις. Δεν λένε κάτι. Κάνουν κάτι. Κάνουν κάτι και για αυτόν/ή που τις εκφωνεί. Όπως εκφωνούνται, καθώς εκφωνούνται, του/της δίνουν μια δύναμη στον λόγο και διά του λόγου. Το ίδιο κάνουν και οι ευχές. Θυμάμαι μικρή να κάνω τον διανομέα. Με έστελνε η γιαγιά μου να πάρω ένα πιάτο φαΐ στη Μελανούα, ογδόντα χρονών, που ήταν κατάκοιτη. Με έστελνε η μάνα μου να πάρω μιαν πότσα ζιβανία στη νούνα της. «Εφκαριστώ σε κορούα μου, να ’σιεις την ευτσιήν μου που τα είκοσί μου νύσια», μου έλεγαν. Έμαθα να εκτιμώ τη δύναμη των πονεμένων, εγκαταλειμμένων και μόνων ανθρώπων ακούοντας τον λόγο τους να αντλεί ευχές από τα νύχια τους. «Ω σώμα μου», γράφει ο Φανόν στο βιβλίο του Μαύρο δέρμα, άσπρες μάσκες (1952), «κάνε με άνθρωπο που πάντα ρωτάει». Τροποποιώντας το, θα λέγαμε, κάνε με άνθρωπο να μπορώ να εύχομαι και να καταριέμαι.» Ο άνθρωπος που μπορεί να ρωτάει είναι ο άνθρωπος που διά του λόγου μαθαίνει. Χρησιμοποιεί τον λόγο, έχει λόγο (ορθή κρίση, θεμελιωμένη). Ο άνθρωπος που καταριέται ή εύχεται μπαίνει στον λόγο, γίνεται λόγος που συν-κινεί. Δικαιούνται να έχουν λόγο για τα εμβόλια, την αποτελεσματικότητα, την καταλληλότητα και την υποχρεωτικότητά τους οι άνθρωποι; Καθιερώθηκε να λέγεται «όχι», μόνο οι επιστήμονες που έχουν γνώση. Δικαιούνται να εύχονται και να καταριούνται οι άνθρωποι; Nαι. Απροϋπόθετα. Δεν μπορεί να αξιολογηθεί η κατάρα ή η ευχή για το περιεχόμενό της αν δεν έχει ήδη εκφωνηθεί. Κι αν έχει εκφωνηθεί έχει ήδη, πραγματολογικά, μπει στον λόγο. Έχει γίνει. Ή μάλλον, ήδη μπορεί να κάνει.

-Μάμα, πε μου μιαν κατάρα τζ’ όπως να ’ναι.

-Μα ‘ντα κατάρα να σου πω, η κατάρα εν κατάρα. Εν λαλούμε «την κατάρα μου να ’σιεις»; Η πιο καλή κατάρα είναι η κατάρα χωρίς περιεχόμενο, αυτή που διανοίγει διά του λόγου τον κόσμο στην ενδεχομενικότητα, διανοίγει διά του λόγου την αντιξοότητα σε μια κατανομή που δεν υπακούει στην καθιερωμένη αντίληψη του κόσμου για το τι αξίζει και τι όχι στον καθένα. Οι κατάρες είναι άδικες διότι δεν υπακούουν στην αρχή της δίκαιης κατανομής. Υπάρχει όμως δίκαιη κατανομή για αντιξοότητες; Όταν έχεις διωχθεί από τον λόγο, το μόνο που σου μένει είναι η δύναμη της ευχής ή της κατάρας. Ο Φανόν, γράφει η Έλσα Ντόρλιν, «αποφεύγει τους σκοπέλους της Εγελιανής αναγνώρισης και ειρωνικά διερωτάται σχετικά με τις ίδιες στιγμές, τα περιστατικά, της αναγνώρισης («Να αναγνωρθιστώ; Nαι, αλλά από ποιον;») ενάντια στο μοιραίο κάλεσμα «νεγρότητας», από το οποίο ο συγγραφέας κρατάει αποστάσεις, προτιμώντας να εγείρει μια πρόκληση: Aυτή του υποκειμένου που αποκαθίσταται σε μια κατάσταση που του επιτρέπει να δρα και να βλάπτει». Μπορούμε να αποκλείσουμε της γης τους κολασμένους από τη διερεύνηση προς τη γνώση διότι δεν ανήκουν στην εγκυροποιημένη κοινότητα της γνώσης, μπορούμε να τους αποκλείσουμε από την κατασκευή της γνώσης ως αδαείς και ηλίθιους, μπορούμε και να τους στερήσουμε κάθε μορφή αναγνώρισης από αυτά που λέμε. Δεν μπορούμε όμως να τους στερήσουμε το να μπαίνουν στον λόγο ως υποκείμενα, όσο φαρμακεροί ή θεραπευτικοί θα είναι για μας και για τον λόγο.

-Mάμα, τέλειωνε, πε μου μιαν κατάρα που να τελειώνει σε κάτι. Ας πούμε, λένε «που να σε δω ποζάβλιν».

-Α, αθθυμήθηκα. «Να κρούσεις τζιαι να καείς τζιαι να με σε δει κανένας.» Εν μεγάλη κατάρα τούτη.

-Λαλούν την;

-Είπεν την. Εκαταράστην τον. Επήεν τζιαι ζήτησέ του έναν χαρτί. Ήταν να παντρέψουν την κορούα. Με ριάλλια θέλω με τίποτε, είπεν του. Τζ’ εν της το έδωκεν. Τζι’ εκαταράστην τον.

-Ποια μάμα εκαταράστην ποιον;

-Tούτη η γεναίκα που σου λαλώ.

-Ήταν να παντρέψει την κόρη της; Τζιαι ζήτησε χαρτί που τον άντρα με την οποίον την έκαμεν; Τζ’ εν ήταν παντρεμένη μαζί του; Ήταν εξώγαμο παιδί;

-Ήταν φτώσεια. Εδούλεφκέν του όπως εδούλεφκεν η (τάδε) του (τάδε). Ξέρεις, άμα υπογράψει αναγνωρίζει το παιδί τζαι το παιδί δικαιούται περιουσία. Αμμά είπεν του, με την περιουσία σου θέλω με τίποτε. Μόνον ένα χαρτί για να παντρευτεί. Στην Ερήμην.

-Ερήμη την έλεγαν την κοπέλα;

-Όι, τζιει στην Ερήμην ήταν ο γάμος. Ήταν μια όμορφη κοπέλα να δεις. Τζιαι εν της το έδωκεν, κόρη. Τζι’ εκαταράστην τον. Επήρεν φωθκιά τζ’ ήβραν τον μεσ’ στη μέση της αυλής μεσ’ στο κρεβάτι. Ούτε η μυρωδκιά εν τους έδωκεν να τον προλάβουν. Ήβραν τον το πρωί που ανοίξαν να παν στο ζευκάρι.

-Μα είσιεν κρεβάτι μεσ’ στην αυλή; Ήταν καλοτζιαίρι; Aν ήταν καλοτζιαίρι, ίνταλοης ήταν να παν στο ζευκάριν;

-Ξέρω τζιαι γιω, αλωπώς εκάπνιζε τζιαι πήρεν τον ο ύπνος.

Οι κατάρες δεν λένε, δεν βρίζουν, δεν είναι hate speech, δεν παρακινούν άλλους σε βία, οι εκφωνητές τους δεν έχουν άλλους να παρακινήσουν, νιώθουν πως δεν έχουν πια άλλο. Πιάνουν οι κατάρες; Πιάνουν τον λόγο, δεν παίρνουν τον λόγο. Για να πάρεις τον λόγο πρέπει να τον ζητήσεις, κι αν τον ζητήσεις μπορεί να μην σου τον δώσουν. Κάποιοι κρατούν τον λόγο; Kάποιοι νιώθουν ότι κρατούν τον λόγο. Ιδιoκτησιακά; Περισσότερο υγειονομικά. Όχι για να σε (ο)ρίζουν, αλλά για να ορίζουν την ενδεχομενικότητα. Σαν να είναι ήδη φορείς μιας σίγουρης ευχής. Δηλαδή μιας ευλογίας.

-Κόρη, μεν κλείσεις, να σ’ αρωτήσω κάτι.

-Άτε τζι’ έχω να γράψω.

-Είντα ώραν εννά φύεις αύριο;

-Μάμα, μεν με ρωτάς. Μα ’ν’ τζιαι ρωτώ, εν για να ’ρτεις πρώτα ποδά, εννά κάμω κολοκάσιν.

-Εν προλαβαίνω, αλλά αγαπώ σε.

-Καλόν ταξίδιν.

-Ευχαριστώ μάμα. Χρειάζομαί το (να το ακούσω).

EIKONΑ: Self-portrait, Study of a Hand and a Pillow, 1493 Albrecht Dürer