«Μή, φίλα ψυχά, βίον ἀθάνατον σπεῦδε, τὰν δ' ἔμπρακτον ἄντλει μαχανάν» Πίνδαρος *

Περιπλανιέμαι σκυφτός στα ερείπια, αγγίζω τις πέτρες, τους σπονδύλους, συναρμολογώ με τη φαντασία μου τα πεσμένα μέλη των κτισμάτων. Αναβιώνω τις τελετές, ακούω τον ψίθυρο του πλήθους, τις έγχορδες μουσικές,  παρακολουθώ τις τελετές που επιτελούνται στο Ναό και στον περίβολο.

Ο θεός Απόλλων κατά τους χειμερινούς μήνες εγκατέλειπε το Μαντείο, μετανάστευε στη χώρα των Υπερβόρειων για να επιστρέψει ολόλαμπρος την άνοιξη. Την περίοδο της απουσίας του λατρευόταν στους Δελφούς ο Διόνυσος, θεός της βλάστησης, της έκστασης, της ιερής μέθης που απελευθερώνει τον άνθρωπο από τις έγνοιες της άχαρης, ενίοτε, καθημερινότητας.

Κάθε δυο χρόνια, ιέρειες από την Αττική, οι ονομαζόμενες Θυιάδες, ανέβαιναν στον Παρνασσό κρατώντας αναμμένες λαμπάδες, παίζοντας αυλούς και κύμβαλα, κι έπαιρναν μέρος σε τελετές έκστασης, τα λεγόμενα «όργια», λέξη της οποίας η σημασία άλλαξε κατά τη χριστιανική εποχή, λόγω της δυσμενούς θεώρησης του περιεχομένου των μυστηριακών οργίων. Σύμφωνα με την παράδοση, οι Θυιάδες ήταν κόρες της Θυίας, πρώτης ιέρειας του θεού στους Δελφούς, και όπως οι Βάκχες και οι Μαινάδες, λάτρευαν τον Διόνυσο.

Ο Αριστοφάνης στις Νεφέλες και ο Ευριπίδης στις Βάκχες, αναφέρουν ότι:

«αί Θυάδες μετέβαινον είς τόν Παρνασσόν διά τόν λόγον ότι ό ίδιος ό Διόνυσος καθιέρωσεν επί τού Παρνασσού τήν τελετήν καί τούς ιερούς τούτους χορούς, οί οποίοι εγίνοντο πάντοτε τήν νύκτα μέ τάς πυρσόδεις φλόγας τών καιομένων δαδών».

Εξήμισι χιλιάδες χιλιόμετρα νοτιοδυτικά των Δελφών, και σχεδόν δυόμιση χιλιάδες χρόνια αργότερα, στη Δυτική Αφρική του σήμερα, μέσα στο άδυτο ενός ναού της Ουιντά –το χωριό που θεωρείται από τους πιστούς του Βουντού ως ο ομφαλός της αφρικάνικης θρησκείας- οι μυημένοι ετοιμάζουν μια τελετή. Η κύρια θεότητα η οποία κατοικεί στο μεγάλο Φετίχ, θα δεχτεί τη θυσία ενός κατσικιού και θα χρησμοδοτήσει. Το τελετουργικό παραπέμπει εντυπωσιακά σε περιγραφές ανάλογων τελετουργιών στους Δελφούς, κι όχι μόνο. Το ζώο έχει επιλεχθεί προσεκτικά ώστε να μην έχει κανένα ελάττωμα, να είναι απολύτως υγιές. Πριν από την τελετή ο ιερέας του προσφέρει φρέσκα φύλλα παρατηρώντας την όρεξή του, κατόπιν το ραντίζει στο κεφάλι και το σώμα περιμένοντας το τίναγμά. Αν τα σημάδια είναι ευμενή, προχωράει στη θυσία, αν όχι, η τελετή ματαιώνεται.

Κατά τη διάρκεια της τελετής η θεότητα θα απαντήσει στις ιέρειες με χρησμό τον οποίο θα ερμηνεύσει ο αρχηγός ιερέας. Ο έντονος ρυθμός, ο γρήγορος χτύπος των κρουστών, οι αλαλαγμοί και ο οργιαστικός χορός, οδηγούν συχνά τους μυημένους στην έκσταση.

Την ίδια στιγμή, δέκα χιλιάδες χιλιόμετρα ανατολικά της Ουιντά, σ’ ένα χωριό χαμένο στα βουνά του Νεπάλ, ένας σαμάνος ραντίζει με νερό το κεφάλι του δικού του «ιερείου» περιμένοντας (όπως στους Δελφούς, στη Μογγολία, στον Αμαζόνιο, την Ινδονησία κι αλλού), να αντιδράσει ανατριχιάζοντας. Το ζώο τινάζει το κεφάλι, τα φτερά στο σώμα φουντώνουν συναινώντας στην τελετή. Μετά τη θυσία, ο σαμάνος ρίχνει στη ζεστή επιφάνεια του ταμπούρλου του κόκκους ρύζι. Από τη φορά του καθενός και τον σχηματισμό όλων, διαβάζει τον χρησμό κι εξηγεί στους «θεοπρόπους» τις διαθέσεις των θεών και των πνευμάτων.

Συνεχίζοντας τον περίπατό μου στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών, παρατηρώ ότι τα μαγαζιά και το εμπόριο περιορίζονταν αυστηρά έξω από την περίμετρο του ιερού, το οποίο προστατευόταν από τείχη. Μέσα από αυτά κατοικούσε η θεότητα, ο Απόλλων, η δύναμη και η αλήθεια του οποίου δηλωνόταν περίτρανα από τα δεκάδες πολύτιμα αφιερώματα των ανθρώπων, όπως, οι Κούροι του Κλέοβι και του Βίτωνα, ο Ταύρος των Κερκυραίων, η Σφίγγα των Ναξίων, η στήλη του Αιμίλιου Παύλου (όμοια της η βυζαντινή εικόνα του Αγίου Δημητρίου), η στήλη του Προυσία, ο Τρίποδας των Πλαταιών με τον Τρικάρηνο Όφη, μοναδικά μπρούτζινα αγάλματα σαν αυτά των πολεμιστών του Ριάτσε. Η αρχιτεκτονική, η γλυπτική, η ζωγραφική, σε μια μοναδική συνύπαρξη τέχνης και τεχνικής, έμπνευσης, σχεδιασμού και υλοποίησης. Ο θησαυρός των Αθηναίων κατασκευασμένος ολόκληρος από παριανό μάρμαρο, ο θησαυρός των Σιφνίων με τις δυο αρχαϊκές κόρες αντί για κολόνες στην όψη του, ο θησαυρός των Κορινθίων από τον οποίο σώζονται μόνο λίγες πέτρες και μια μεγάλη ιστορία: Τον έχτισε ο τύραννος της Κορίνθου Κύψελος, πατέρας ενός από τους εφτά σοφούς της αρχαιότητας, του Περίανδρου. Όταν, το 548 π.Χ, καταστράφηκε ο Ναός του Απόλλωνα από πυρκαγιά, μετέφεραν εκεί όλα όσα σώθηκαν από τη φωτιά. Ο πλούτος των αντικειμένων θυμίζει ανατολίτικο παραμύθι, μιας και ανάμεσά τους ήταν τα αφιερώματα των βασιλιάδων της Λυδίας και της Φρυγίας.

Ο Ηρόδοτος ο οποίος τα είδε, τα περιγράφει με θαυμασμό. Αφηγείται  πως ανάμεσα στα αντικείμενα -τα οποία ξεχώριζαν όχι μόνο για τα ανεκτίμητα υλικά από τα οποία ήταν κατασκευασμένα αλλά και για την υψηλή τέχνη τους- ήταν και ο θρόνος όπου καθόταν και δίκαζε ο βασιλιάς της Φρυγίας Μίδας, έξι ολόχρυσοι κρατήρες αφιέρωμα του βασιλιά της Λυδίας Γύγη, ένα χρυσό λιοντάρι πάνω σε βάθρο ύψους εκατόν πενήντα εκατοστών, φτιαγμένο από εκατόν δέκα εφτά χρυσές πλίθες, αφιέρωμα του βασιλιά Κροίσου.

Ένα επίσης θαυμαστό έργο, ήταν ο τρίποδας που αφιέρωσαν στο μαντείο οι Έλληνες, όλοι μαζί (κι αυτό το σπάνιο για τους Έλληνες «όλοι μαζί» σημαίνει πολλά), μετά από τη νίκη τους στις Πλαταιές εναντίον των Περσών. Ήταν χρυσός, ύψους 7.50 μέτρων, κι ανάμεσα στα πόδια του ορθωνόταν μια μπρούτζινη κολόνα σχηματισμένη από τα σώματα τριών κουλουριασμένων φιδιών, τα κεφάλια των οποίων συγκρατούσαν τον χρυσό λέβητα. Πάνω στα ελικοειδή σώματα των φιδιών ήταν χαραγμένα τα ονόματα των πόλεων που πολέμησαν τους Πέρσες. Την κολόνα αυτή, την έκλεψε ο Μ. Κωνσταντίνος από τους Δελφούς και την έστησε στον ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης όπου βρίσκεται έως σήμερα. Αυτό το οποίο βλέπουμε στους Δελφούς είναι το αντίγραφο.

Ανεβαίνω το μονοπάτι προς το στάδιο και κάθομαι στο πέτρινο πεζούλι πάνω από το θέατρο κοιτάζοντας την εικόνα εμπρός μου. Αριστερά οι Φαιδριάδες Πέτρες, απέναντι ο σκούρος όγκος του όρους Κίρφη. Χαμηλά, στο άπλωμα του χεριού μου, ό,τι απόμεινε από το αριστούργημα που ήταν κάποτε ο ναός της Προναίας Αθηνάς: τρεις κολόνες και πέντε μαγικοί κύκλοι στολισμένοι με ερείπια.  Πίσω από τη σκηνή του θεάτρου, στέκεται ο αναστηλωμένος θησαυρός των Αθηναίων. Το άσκεπο κτίσμα χάσκει σαν άδειο στόμα προς τον ουρανό, σαν κραυγή στη μάταιη δόξα των ανθρώπων. Ανασυνθέτω  με τη φαντασία μου το ιερό, επαναφέρω το Ναό του Απόλλωνα στην τελική του μορφή, τοποθετώ τα γλυπτά και τα αφιερώματα στην αρχική τους θέση κι αναρωτιέμαι: είναι δυνατόν αυτοί που σχεδίασαν ετούτο τον χώρο, που κατασκεύασαν ένα γλυπτό απόλυτης λογικής κι αισθητικής όπως ο Ηνίοχος, να ήταν τόσο αφελείς ώστε να παραπλανιούνται κατ’ εξακολούθηση, για αιώνες, από τα «μηχανεύματα» της Πυθίας και των ιερέων; Είναι δυνατόν βασιλείς κραταιοί όπως ο Γύγης, ο Κροίσος, ο Μίδας και τόσοι άλλοι, να έστελναν τα βαρύτιμα δώρα τους σε μαντείο απατεώνων;

Χωρίς συγκεκριμένη απάντηση, κατηφορίζω την πλαγιά, βγαίνω από τον αρχαιολογικό χώρο, μπαίνω στο αυτοκίνητο και παίρνω τον δρόμο προς την Άμφισσα. Στα έκπληκτα μάτια μου αποκαλύπτεται μια ακόμα θαυμαστή εικόνα του ευλογημένου τόπου: ενα τεράστιο ασημένιο ποτάμι, ένας λαμπρός Αμαζόνιος, ένας Γιανγκτσέ, ένας Μισισιπής πλημμυρισμένος φουντωτά φύλλα ελιάς θροΐζει στις πλαγιές των βουνών, κατακλύζει ήρεμα τον κάμπο και κυλάει πανέμορφο προς τη θάλασσα. Μένω άφωνος καθώς ο Απόλλων στη δύση του, χαϊδεύει το φαιόλευκο γκρι ροδίζοντάς το.

* Ω ψυχή μου, μη ζητάς αθάνατη ζωή, αλλ' επιδίωκε μονάχα ό,τι μπορείς να κατορθώσεις.