Μια εντυπωσιακή ανακάλυψη ήρθε στο φως κατά τις φετινές ανασκαφές στο Κάστρο της Έδεσσας (Ούρφα), στην Τουρκία, όπου βρέθηκε ένα ψηφιδωτό δάπεδο του 5ου αιώνα με ελληνική επιγραφή. Το έργο, στολισμένο με φυτικά μοτίβα, γεωμετρικά σχέδια και παραστάσεις ζώων, αποκαλύπτει πτυχές της θρησκευτικής και κοινωνικής ζωής της ύστερης βυζαντινής περιόδου.

Το ψηφιδωτό που βρέθηκε στην Έδεσσα της Μεσοποταμίας δημιουργήθηκε από μικρές μαύρες, κόκκινες και λευκές πέτρες και ανακαλύφθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Κληρονομιά για το Μέλλον», που υποστηρίζεται από το τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού. Σύμφωνα με την επικεφαλής των ανασκαφών, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Μπατμάν, Γκιουλρίζ Κόζμπε, η ερευνητική ομάδα εργάζεται στην περιοχή του κάστρου επί έξι μήνες.

Η πρώτη εκτίμηση των αρχαιολόγων είναι ότι το ψηφιδωτό αποτελούσε το δάπεδο είτε μιας εκκλησίας, είτε ενός παρεκκλησίου, είτε ενός μαρτυρίου, ενός μνημείου αφιερωμένου σε χριστιανό μάρτυρα.

Η ελληνική επιγραφή στο ψηφιδωτό και η χρονολόγηση

Η επιγραφή, γραμμένη σε ελληνικά και βασισμένη σε βυζαντινή επιγραφική φόρμουλα, αποκαλύπτει ότι το δάπεδο κατασκευάστηκε «για την προστασία του κόμη Άνακα και της οικογένειάς του». Όπως ανέφερε η Κόζμπε, το κείμενο κατονομάζει επίσης τους θρησκευτικούς λειτουργούς που συμμετείχαν στην ανέγερση: τον επίσκοπο Κύρο της περιοχής, τον πρωθιερέα Ηλία και τον διάκονο Ραβούλο, ο οποίος είχε τον ρόλο του αναγνώστη.

Η χρονολόγηση, βάσει των ονομάτων και των τίτλων, τοποθετεί την κατασκευή του δαπέδου μεταξύ του 460 και 495 μ.Χ., γεγονός που καθιστά το εύρημα περίπου 1.500 ετών. Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις της τελευταίας δεκαετίας στη νοτιοανατολική Τουρκία, όπου η πολιτισμική συνύπαρξη ελληνικών, αρμενικών και σημιτικών στοιχείων υπήρξε έντονη. Πέρα από την επιγραφή, η επιφάνεια του δαπέδου κοσμείται με ποικίλα φυτικά σχέδια, παραστάσεις ζώων και γεωμετρικά μοτίβα. Σε μια γωνία, οι αρχαιολόγοι εντόπισαν τέσσερα κυκλικά μετάλλια, καθένα από τα οποία φαίνεται να αντιπροσωπεύει ένα από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης: αέρα, νερό, γη και φωτιά.

«Είναι πολύ πιθανό τα μετάλλια αυτά να υπήρχαν και στις τέσσερις γωνίες του δαπέδου», εξήγησε η Κόζμπε. «Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό παράδειγμα θρησκευτικού και κοσμικού συμβολισμού, το οποίο θα χρειαστεί περαιτέρω μελέτη για να κατανοήσουμε πλήρως τη θεολογική και πολιτισμική του σημασία». Οι ερευνητές εντόπισαν επίσης ενδείξεις ταφών κάτω από ή κοντά στο σημείο όπου βρέθηκε το ψηφιδωτό, πιθανόν ιερωμένων που υπηρέτησαν στο κτίσμα. «Όπως και στους λαξευτούς τάφους που έχουμε ανακαλύψει στη νότια πλαγιά του κάστρου και στη νεκρόπολη Κιζιλκόγιουν, υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ταφών εδώ», δήλωσε η Κόζμπε. «Μέχρι στιγμής έχουμε εντοπίσει τουλάχιστον τρεις, αλλά οι ανασκαφές θα συνεχιστούν το επόμενο έτος».

Η ανασκαφέας πρόσθεσε ότι τέτοια ευρήματα βοηθούν στην κατανόηση των θρησκευτικών πρακτικών και της κοινωνικής δομής της εποχής, καθώς τα ονόματα που αναγράφονται προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για την ιεραρχία και τον ρόλο της τοπικής ελίτ, στην οποία φαίνεται να ανήκε και ο στρατιωτικός διοικητής Ανάκας.

Ο κυβερνήτης της επαρχίας της Έδεσσας, Χασάν Σιλντάκ, τόνισε τη σημασία των ανασκαφών για την αποκάλυψη της αρχαίας ιστορίας της πόλης. Ανέφερε επίσης ότι το κάστρο είχε υποστεί φθορές από τους σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου 2023, με ζημιές στα τείχη και στους εσωτερικούς χώρους. «Οι εργασίες αποκατάστασης που ξεκίνησαν το 2024 έχουν προχωρήσει σε προχωρημένο στάδιο. Στόχος μας είναι να ολοκληρωθούν έως το τέλος του 2026, ώστε το κάστρο να ανοίξει ξανά για το κοινό», δήλωσε ο Σιλντάκ.

Ο ίδιος πρόσθεσε ότι το ψηφιδωτό έχει ήδη τεθεί υπό προστασία και πως πρόκειται για ένα εύρημα που θα ενισχύσει σημαντικά τον πολιτιστικό τουρισμό της περιοχής. «Οι ανακαλύψεις αυτές φωτίζουν πτυχές της ιστορίας όχι μόνο της Έδεσσας αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας. Είναι εξαιρετικά σημαντικές για την επιστήμη και για την κατανόηση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς», σημείωσε.

Το Κάστρο της Έδεσσας, ένα από τα πιο ιστορικά μνημεία της νοτιοανατολικής Τουρκίας, φαίνεται πως ετοιμάζεται να ανοίξει ξανά τις πύλες του στους επισκέπτες — αυτή τη φορά, με ένα μοναδικό παράθυρο στο βυζαντινό παρελθόν της περιοχής.

Πηγή: lifo.gr