Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως/φωτογραφία: Ελένη Παπαδοπούλου

Ιρλανδοί νομάδες, Γερμανοί που ζουν στο περιθώριο της ζωής, αιτητές ασύλου που καταφεύγουν σε παράνομες συνδιαλλαγές γιατί δεν τους επιτρέπεται να εργαστούν νόμιμα είναι μερικές από τις κοινωνικές ομάδες που φωτίζει μια φωτογραφική έκθεση στο Ινστιτούτο Γκαίτε Κύπρου

Αυτές τις μέρες στο Ινστιτούτο Γκαίτε Κύπρου, δίπλα στο Λήδρα Πάλας, παρουσιάζεται ένα μικρό δείγμα της νέας φωτογραφικής τέχνης στη Γερμανία. Και γιατί μας αφορά; Επειδή μια φωτογραφία δεν είναι συνήθως αυτό που βλέπουμε αλλά η ανθρώπινη ιστορία που κρύβεται πίσω της.

Η Ρεμπέκα Σάμπσον, η οποία επιμελήθηκε την έκθεση και υπήρξε η ίδια μια από τους φωτογράφους που ξεχώρισαν για τη δουλειά τους στο πλαίσιο του ετήσιου διαγωνισμού ο οποίος παρακολουθεί και τιμά τη φρέσκια ματιά των νέων φωτογράφων, μίλησε στο "Π", τόσο για τις φωτογραφίες της έκθεσης, όσο και για τα προσωπικά της πρότζεκτ. Είναι, δε, η σημερινή φιλοξενούμενη στη φωτογραφική στήλη HOTSHOT .

Καλές προοπτικές "Δεν υπάρχουν νικητές - πρώτος, δεύτερος ή τρίτος. Είναι όλοι νικητές, εξίσου. Δεν κερδίζουν, λοιπόν, χρήματα, αλλά κερδίζουν κάτι που δεν έχει τιμή: την ευκαιρία να εκθέσουν τη δουλειά τους σε όλο τον κόσμο και σε σημαντικά μουσεία". Η Ρεμπέκα Σάμπσον είχε μια τέτοια ευκαιρία όταν η δουλειά της ξεχώρισε ανάμεσα σε άλλες στον διαγωνισμό φωτογραφίας που διεξάγεται στη χώρα της από το 2003. Πρόκειται για έναν θεσμό ο οποίος πραγματοποιείται ανάμεσα σε απόφοιτους Ανώτερων Σχολών της Γερμανίας, στον κλάδο της Φωτογραφίας. Σήμερα, αποτελεί μέρος της ομάδας που προωθεί τον θεσμό και παράλληλα τη δουλειά των φωτογράφων με "Καλές Προοπτικές", όπως είναι ο τίτλος της έκθεσης που παρουσιάζει μέχρι και τις 30 Απριλίου το Ινστιτούτο Γκαίτε, στη Λευκωσία.

"Σ' αυτή την έκθεση διασταυρώνονται διαφορετικές και ασυνήθιστες ιδέες, ξεχωριστές φωτογραφικές προσεγγίσεις με στόχο να γίνουν ορατές οι νέες τάσεις της φωτογραφικής τέχνης στη Γερμανία", αναφέρει η ίδια.

"Εκείνο που συνενώνει όλους τους φωτογράφους είναι το ότι δεν πληρούν αναμενόμενες προσδοκίες, ούτε ακολουθούν τις συμβάσεις. Κυρίως, τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται. Σε καιρούς ανεκπλήρωτων συμφωνιών, αυτά τα έργα μάς προκαλούν να θέσουμε ερωτήματα και να αναλογιστούμε τη δική μας άποψη για την πραγματικότητα, την αλήθεια, την αξιοπρέπεια και την ελευθερία".
Λειτουργώντας πότε στο πλαίσιο της ειδησεογραφίας και πότε στο πλαίσιο της ξεκάθαρα καλλιτεχνικής ματιάς, η τέχνη της φωτογραφίας περνά -τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία- μια "αναγέννηση" ως προς την καλλιτεχνική εκτίμησή της από το ευρύτερο κοινό. Στην έκθεση του Γκαίτε, βλέπουμε ακριβώς αυτές τις διαφορετικές ματιές όπου η φωτογραφία εξυπηρετεί καθαρά εικαστικά βλέμματα ή τεκμηριώνει ανθρώπινες ιστορίες με αισθητική αρτιότητα. Τέτοια είναι η περίπτωση της Birte Kaufmann και του φωτογραφικού της πρότζεκτ με τίτλο The Travellers. "Αυτή η δουλειά προσφέρει μια ματιά στην καθημερινότητα μιας μεγάλης μειονότητας στην Ιρλανδία, των Ιρλανδών ταξιδευτών, οι οποίοι έχουν τη δική τους γλώσσα και τους οποίους ακολουθούσαν πάντα φήμες εγκληματικής συμπεριφοράς. Δεν έχουν μόνιμη στέγη και εξαιτίας των κοινωνικών αλλαγών, άφησαν πολλές από τις παραδόσεις τους, όπως τη νομαδική ζωή. Ζουν σε μια πολύ κλειστή κοινωνία, με τους δικούς τους 'νόμους'. Η Κάουφμαν κατάφερε να έχει πρόσβαση στον κόσμο τους ώστε να μας δώσει αυτή την εξαιρετική σειρά φωτογραφιών, η οποία κινείται μεταξύ τεκμηρίωσης, αφήγησης και σκηνοθεσίας. Μας επιτρέπει, έτσι, μια ματιά σε έναν κρυφό κόσμο".
Στην ίδια γραμμή κινείται η Stephanie Steinkopf, με τη σειρά φωτογραφιών "Μανχάταν - Δρόμος της νιότης". Σχεδόν στο... κέντρο του πουθενά, στην ύπαιθρο της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, βρίσκονται δύο ψηλά κτήρια τα οποία ήταν περιζήτητα τότε, σήμερα όμως έχουν αφεθεί στη φθορά του χρόνου. Το ένα κτήριο είναι πλήρως εγκαταλειμμένο και στο δεύτερο κατοικούνται τα 12 από 40 διαμερίσματα. Η φωτογράφος χρειάστηκε πολύ χρόνο για να κερδίσει την πρόσβασή της στους κατοίκους αυτών των διαμερισμάτων και σε περίοδο τεσσάρων χρόνων αποτύπωσε την καθημερινότητά τους, παρουσιάζοντας τις θρυμματισμένες ελπίδες και τις ανεκπλήρωτες προσδοκίες τους.

Στο περιθώριο της κοινωνίας εστιάζει το φακό της και η Lioba Keuck με τη σειρά φωτογραφιών "Λάχανο και κουράγιο". Πρόκειται για τα πορτρέτα μεταναστών στη Λσαβόνα οι οποίοι προέρχονται από πρώην πορτογαλικές αποικίες σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Αυτοί οι άνθρωποι ξεκίνησαν να καταλαμβάνουν παράνομα εγκαταλειμμένες περιοχές και να τις καλλιεργούν για να κερδίσουν κάποια χρήματα και να επιβιώσουν.
Στην έκθεση παρουσιάζονται, επίσης, έργα των Christina Werner, Marian Luft και άλλων, οι οποίοι πραγματεύονται από την υστερία ως ασθένεια μέχρι την αμφισβήτηση των νόμων της φυσικής.

Αληθινές ιστορίες

Στην προσωπική της δουλειά, η Ρεμπέκα Σάμπσον επιλέγει συνήθως την καταγραφή αληθινών ιστοριών, παίζοντας με διαφορετικές φόρμες παρουσίασής τους. Στη σειρά φωτογραφιών Transit, για παράδειγμα, εστιάζει σε μια ομάδα μεταναστών οι οποίοι απαγορεύεται να δουλέψουν στη Γερμανία τον πρώτο χρόνο της παραμονής τους στη χώρα και -καθώς δεν τους δίνονται εναλλακτικές- γίνονται έμποροι ναρκωτικών. Στην παρουσίαση των πορτρέτων τους, η ίδια αφαίρεσε τα πρόσωπά τους, αφήνοντας λίγο χώρο στους θεατές να σκεφτούν τον τρόπο με τον οποίο ζουν αυτοί οι άνθρωποι. Θα μπορούσε, άλλωστε, να συμβεί στον καθένα από μας.

Στη σειρά Aussehnsucht -απ' όπου και η φωτογραφία που επέλεξε και η ίδια για τη στήλη HOTSHOT, στη διπλανή σελίδα- παρουσιάζει ανθρώπους με στομαχικές διαταραχές, οι οποίοι έχουν πρόβλημα με το σώμα τους: "Φτάνοντας στην κλινική όπου βρίσκονται, δεν ήθελα να τους πλησιάσω και να τους φέρω σε δύσκολη θέση. Ήθελα να έρθουν οι ίδιοι σε μένα. Δεν θέλω ούτε κι εγώ να έχω φωτογραφίες ανθρώπων που δεν το θέλουν αλλά φοβούνται να το πουν. Επέλεξα άλλη οδό, ζητώντας τους να δώσουν εικόνα στα συναισθήματά τους και να βρουν έναν τόπο όπου να δείχνουν πώς νιώθουν. Να επιλέξουν οι ίδιοι τον φωτισμό, το τι θα κάνουν - αν θα κολυμπούν, αν θα χορεύουν, αν θα κρύβονται. Για τους ίδιους, είναι μια ευκαιρία να δημιουργήσουν τη δική τους εικόνα αλλά είναι και σοκαριστικό γιατί αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν τα συναισθήματά τους. Οι φωτογραφίες ήταν αποτέλεσμα δικών τους ιδεών".

Η Ρεμπέκα Σάμπσον επιλέγει θέματα η ύπαρξη των οποίων τη δυσαρεστούν και τα οποία θέλει να μοιραστεί. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των αιτητών ασύλου στη Γερμανία: πρόκειται για ανθρώπους που καταλήγουν να πουλούν παράνομα κάνναβη στα πάρκα, εξαιτίας του γερμανικού νόμου. "Δεν τους επιτρέπεται να δουλέψουν για ένα χρόνο, ούτε να μάθουν τη γερμανική γλώσσα και ζουν κάτω από δύσκολες, άσχημες συνθήκες, βρισκόμενοι σε μια κατάσταση τόσο δυσάρεστη. Χάνουν τη ζωή τους, τα καλύτερα χρόνια της ζωής τους. Κι όμως, είναι άνθρωποι μορφωμένοι. Ένας από όσους φωτογράφισα, έχει εξειδίκευση ως νοσοκόμος για ασθενείς με HIV. Θα μπορούσε να είναι τόσο χρήσιμος σε κάποιο νοσοκομείο. Κι όμως, αναγκάζεται απλά να πουλά παράνομα κάνναβη. Ήθελα να δει κι άλλος κόσμος την ιστορία αυτών των ανθρώπων, οι οποίοι θεωρείται συνήθως πως είναι -απλά- τεμπέληδες και δεν δουλεύουν".

+ Η έκθεση "Καλές Προοπτικές" παρουσιάζεται στο Ινστιτούτο Γκαίτε Κύπρου, δίπλα στο Λήδρα Πάλας, μέχρι τις 30 Απριλίου 2014, κατά τις ώρες 12:00-19:00. Πληροφορίες τηλ. 22674606.

Λεζάντα πάνω φωτογραφίας : Φωτογραφία της Νadja Βournonville στο πλαίσιο της έκθεσης, από τη σειρά έργων της A Conversion Act. Η φωτογράφος διερευνά με μοναδικό τρόπο, μέσα από φωτογραφίες και εγκαταστάσεις, την υστερία, μια ασθένεια η οποία μέχρι τις αρχές του 1900 θεωρούνταν γυναικεία διαταραχή

"Μανχάταν - Δρόμος της νιότης", της Stephanie Steinkopf. Η καταγραφή της καθημερινότητας μιας χούφτας ανθρώπων που ζουν σε ένα εγκαταλειμμένο κτήριο στην ύπαιθρο της πρώην Ανατολικής Γερμανίας.

The Travellers, της Birte Kaufmann. Μια ματιά στην καθημερινότητα της μειονότητας των Ιρλανδών ταξιδευτών, τους οποίους ακολουθούσαν πάντα φήμες εγκληματικής συμπεριφοράς