Συνέντευξη στη Χριστίνα Λάμπρου

"Sharqi" είναι ο Σιρόκος, ο άνεμος που πνέει από τη Μέση Ανατολή. Είναι επίσης ο τίτλος της νέας εργασίας του Νίκου Φιλίππου, η οποία έρχεται ως ανταπόκριση σε μιαν -καθόλου τυχαία- επικράτηση εικόνων της Κύπρου οι οποίες την τοποθετούν σε ένα πλαίσιο ανάγνωσης Δυτικό. Ο φωτογράφος εστιάζει εδώ σε θέματα τα οποία βλέπει να "αποσιωπώνται" στις αναπαραστάσεις του κυπριακού τοπίου (φοίνικες, κάκτοι, τοπία άνυδρα) σε αντίθεση με την υπερ-αντιπροσώπευση θεμάτων, τα οποία βλέπουν την Κύπρο ως μέρος του ευρωπαϊκού τοπίου. Οι φωτογραφίες του Ν. Φιλίππου παρουσιάζουν μια σειρά από "άλλες" όψεις του κυπριακού τοπίου, διεκδικούν συμπερίληψη και παροτρύνουν μιαν αναθεώρηση.

"Πάντα σκέφτομαι τις φωτογραφίες ως μέρος μιας σειράς. Κοιτάζοντας τη μέχρι τώρα δουλειά μου, αντιλαμβάνομαι ότι ασχολήθηκα σε διάφορες περιόδους με αυτό που θα ονόμαζα 'λαϊκό υλικό πολιτισμό της Κύπρου'. Με ενδιαφέρει η αναγνωσιμότητα των αντικειμένων. Άρα ήταν αναπόφευκτο κάποια στιγμή να ασχοληθώ με το κυπριακό τοπίο και το τι σημαίνει. Με αυτή την έννοια θα μπορούσαμε να πούμε ότι όλες μου οι δουλειές είναι υποενότητες μιας μεγαλύτερης προσπάθειας του να καταλάβω τι είναι η Κύπρος, τι είναι η κυπριακή ταυτότητα, τι είναι η κυπριακή νεωτερική και σύγχρονη κουλτούρα. Είμαι όμως πάντα πολύ προσεκτικός να μην βάζω τη λέξη 'Κύπρος' στους τίτλους μου, γιατί δεν θέλω να ισχυριστώ ότι η όποια εργασία μου είναι η απόλυτη φωτογραφική αναπαράσταση της Κύπρου".

Ποια είναι για σένα η σημασία του να ερευνήσεις σήμερα την κυπριακή ταυτότητα;

Νομίζω ότι είμαι προϊόν της εποχής μου, η οποία έχει έναν έντονο αναθεωρητικό χαρακτήρα. Γίνεται μια έντονη ζύμωση και μια απόπειρα επαναπροσδιορισμού της κυπριακής ταυτότητας και μάλιστα με έναν τρόπο πολύ ανοικτό - ενώ το ζήτημα αυτό ήταν κλειστό για δεκαετίες. Πλέον, μπορεί κανείς να αμφισβητήσει τα ηγεμονικά δόγματα και τις ιεραρχικές δομές. Σήμερα υπάρχουν πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις του τι εστί κυπριακή ταυτότητα. Θεωρώ ότι αυτή η αναθεωρητική τάση υπάρχει στις τέχνες γενικότερα, και στη μουσική και στην ποίηση, στον χορό υπάρχει μια επαν-ανακάλυψη του ανατολίτικού χορού για παράδειγμα, υπάρχει μια αναθεωρητική διάθεση στη σύγχρονη κυπριακή ανθρωπολογία, υπάρχει μια αναγέννηση στα καλλιτεχνικά φεστιβάλ... Θεωρώ ότι είμαστε αντιμέτωποι με ένα νέο άνοιγμα, μετά από την πρώτη κυπριακή νεωτερικότητα τις δεκαετίες του '20 και του '30 και '40. Τότε είχαμε το φαινόμενο Τεύκρος Ανθίας για παράδειγμα. Η τόλμη του να γράψει τόσο έντονα αντιθρησκευτικά κείμενα με αποτέλεσμα να τον αφορίσουν. Μια νεωτερική τάση η οποία ερχόταν από Αριστερά, πέραν του εθνικισμού και της αποικιοκρατίας. Εκείνο το άνοιγμα ήταν μια "χρυσή περίοδος" η οποία ξανάκλεισε λόγω της επικράτησης της Εθναρχίας και του αγώνα για Ένωση και των ιδεολογημάτων που έφερε μαζί της, η αντίληψη ότι "η Κυπριακή Δημοκρατία ήταν ατύχημα της Ιστορίας", όπως μας έλεγαν στο σχολείο... Σε εκείνο το σημείο έκλεισε η περίοδος αυτή, και έκλεισε μαζί της και η σχέση μας με τη Μέση Ανατολή. Ξεκινήσαμε να κοιτάζουμε μόνο Δυτικά, προς Ελλάδα και Ευρώπη. Το άλλο που μας έλεγαν στο σχολείο με έμφαση ήταν ότι η Κύπρος ανήκει γεωγραφικά στην Ασία, αλλά πολιτισμικά ανήκει στην Ευρώπη. Θεωρώ ότι την τελευταία δεκαετία έχουμε ένα νέο άνοιγμα, μια δεύτερη αναγέννηση - πάντα βέβαια στην κλίμακα την κυπριακή.

Εντοπίζεις διακριτικά χαρακτηριστικά που να περιγράφουν το κυπριακό τοπίο; Τι το διαφοροποιεί οπτικά από ένα τοπίο που δεν είναι κυπριακό;

Για μένα δεν είναι ένα το κυπριακό τοπίο. Είναι πολλά τα κυπριακά τοπία. Διάλεξα ένα συγκεκριμένο, το οποίο θεώρησα πως ήταν ένα τοπίο "visually silenced"(τον όρο τον οφείλω στη Θεοπίστη Στυλιανού - Λάμπερτ), δηλαδή ένα τοπίο το οποίο απουσιάζει από τη συλλογική μας εικονογραφία της Κύπρου. Απουσιάζει λόγω αυτής της κυριαρχίας της ιδέας που τοποθετεί στην Κύπρο στο πλαίσιο της Μεσογειακής Ευρώπης, κοιτάζοντας λοιπόν προς τη Δύση. Σε αυτό το πλαίσιο, τα πάντα αποκτούν τη σημειολογία τους, ακόμα και τα φυτά. Η ελιά για παράδειγμα σημαίνει κάτι πολύ συγκεκριμένο σε αυτό το πλαίσιο, όπως και το πευκόδασος.

Άρα, τελικά το τοπίο στο οποίο επέλεξα να επικεντρωθώ σε αυτό το πρότζεκτ είναι το "άλλο" τοπίο, εκείνο που δουλεύει ως αντιστάθμισμα και αρχίζει να μας δείχνει προς Ανατολή, αντί προς Ευρώπη, όπως δείχνουν όλα τα άλλα μεγάλα φωτογραφικά πρότζεκτ. Είναι μια στάση αισθητική και ένα ιδεολόγημα.

Υπάρχουν αντίστοιχα θέματα -αντικείμενα, τοπία κ.ά- τα οποία συνειδητά απέκλεισες από τις φωτογραφίες σου;

Ναι, αποκλείω αυτά που θεωρώ ότι είναι επίμονα παρόντα στις αναπαραστάσεις του κυπριακού τοπίου. Οπτικά μιλώντας, πάντα.

Αυτή είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεις τη δουλειά σου με τη μορφή ατομικής έκθεση[.1]ς, προτιμώντας μέχρι τώρα τη φόρμα της έκδοσης.

Θεωρώ τη φωτογραφία μέσο επικοινωνίας... Με ενδιαφέρει να επικοινωνήσω, να δείξω κάποια πράγματα όπως τα αντιλαμβάνομαι εγώ, να τα περιγράψω όπως τα αντιλαμβάνομαι εγώ... Άρα, για μένα δεν πρόκειται για μια έκφραση του εσωτερικού κόσμου - ο τρόπος με τον οποίο εργάζομαι δεν περνά από αυτές τις διεργασίες. Για μένα, η φωτογραφία είναι καθαρά ένα εργαλείο με το οποίο μεταφέρω κάποιες ιδέες. Ξέρω ότι σε εκθέσεις έρχεται ένα πολύ συγκεκριμένο κοινό που λίγο-πολύ είναι έτοιμο να δεχτεί το συγκεκριμένο "όραμα", γι' αυτό έχω μια ιδιαίτερη αδυναμία στο βιβλίο, το οποίο μπορεί να φτάσει σε ένα ευρύτερο κοινό. Γι' αυτό και με ενδιαφέρει να παρουσιάζεται η δουλειά μου μέσα από εκδόσεις[.2].

Γιατί επιλέγεις την αναλογική, στιγμιαία φωτογραφία, και πώς σε ενδιαφέρει το αισθητικό αποτέλεσμα που σου δίνει η χρήση του impossible film;

Επέλεξα τη συγκεκριμένη μέθοδο, ή, αν θέλεις, τεχνολογία, για τη συγκεκριμένη σειρά, λόγω των χρωματικών ατυχημάτων που προέκυψαν από τη χρήση του μάλλον πειραματικού φιλμ της Impossible Project που προσέθεσαν ένα επιπλέον στρώμα σουρεαλισμού στον τόπο.

+ H σειρά φωτογραφιών του Νίκου Φιλίππου με τίτλο Sharqi παρουσιάζεται στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας (NiMAC) μέχρι το Σάββατο 12 Μαρτίου. Η έκδοση σε επιμέλεια του Γιάννη Τουμαζή και σχεδιασμό της Μαρίκας Ιωάννου κυκλοφορεί σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων από τις εκδόσεις NiMac. Πληροφορίες: 22797400/ 22797400  / info@nimac.org.cy / www.nimac.org.cy







Νίκος Φιλίππου / SHARQI from Parathyro on Vimeo.