Είναι ηθοποιός, κρουστός, περφόρμερ, ιδρυτής θεατρικής ομάδας και εργάτης για την οικοδόμηση της ειρήνης. Με αυτή την τελευταία ιδιότητα ο Raffi Feghali επισκέφτηκε ξανά την Κύπρο, ωστόσο για πρώτη φορά θα παρουσιάσει εδώ μια περφόρμανς, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Buffer Fringe.

«Μ' αρέσει η Κύπρος. Μ' αρέσει το πόσο κοντά στον Λίβανο είναι αλλά και πόσο διαφορετική είναι. Γι' αυτό θα ήθελα να δω τις δύο αυτές χώρες να 'συναντιούνται' συχνότερα», σημειώνει ο Feghali, η περφόρμανς του οποίου έχει να κάνει με την αναζήτηση της ταυτότητας και του ανήκειν. Με τίτλο "Ο Πέερ Γκυντ του Μπουρτζ Χαμούντ" [Peer Gynt of Bourj Hammoud], της αρμενικής συνοικίας στη Βηρυτό, η περφόρμανς είναι αυτοβιογραφική και αφηγείται το ταξίδι του ίδιου του Feghali στην αναζήτηση της ταυτότητάς του.

Τι σας ώθησε εξαρχής να αναζητήσετε τα θέματα της ταυτότητας;

Η Βηρυτός το προκαλεί αυτό. Σε ωθεί να αναζητάς συνεχώς την ταυτότητά σου. Μεγαλώνοντας σ' αυτή την πόλη, οι συζητήσεις δεν σταματούν για το ποιοι είμαστε και τι ακριβώς σημαίνει αυτό για μας. Απ' εκεί, λοιπόν, ξεκινά μια σειρά από σκέψεις. Έπειτα βρίσκεις τον εαυτό σου να εστιάζει από τη χώρα ή το έθνος στις πολιτικές ομάδες και πεποιθήσεις, στη γειτονιά, στους φίλους, στην οικογένεια. Εν τέλει, σε σένα τον ίδιο. Και εκεί ανακαλύπτεις ένα ολόκληρο σύμπαν. Έτσι συνεχίζεις να πηγαίνεις μπρος-πίσω ανάμεσα σε όλα αυτά τα επίπεδα, που κι εκείνα συνεχώς αλλάζουν. Είναι μια αέναη και εξελίξιμη διαδικασία. Είναι σαν να κολυμπάς σε μια θάλασσα που συνεχώς μεταβάλλεται.

Το γεγονός ότι ο πατέρας σας είναι Άραβας και η μητέρα σας Αρμένισσα έπαιξε ρόλο σ' αυτή τη διαδικασία της αναζήτησης;

Πρέπει να πω πως οι γονείς μου με βοήθησαν ώστε να μην μεγαλοποιήσω το θέμα καθώς μεγάλωνα. Έτσι η ζωή μου χωρίστηκε στα δύο: στα πρωινά και στα απογεύματα. Πήγαινα σε αραβικό σχολείο το πρωί και επέστρεφα σε μια αρμενική γειτονιά το απόγευμα: την Μπουρτζ Χαμούντ. Ήταν λες και ζούσα δύο διαφορετικές ζωές. Η γλώσσα, το φαΐ, η μουσική, η τέχνη, οι κοινωνικές και οικονομικές τάξεις. Και οι αλλαγές μου ανάμεσα σε αυτά τα στοιχεία ήταν εξίσου ρευστές όσο και ακριβείς. Χάρη σε αυτές τις αλλαγές έγινα κοινωνικά και πολιτιστικά ευκίνητος, αν μπορούμε να πούμε κάτι τέτοιο. Η γιαγιά μου συνήθιζε να λέει ότι κάθε νέα γλώσσα που μιλάμε είναι μαζί ένας νέος, διαφορετικός εαυτός μας. Και, αναπόφευκτα, όταν πια μεγάλωσα, με τη συνειδητοποίηση των αλλαγών αυτών ήρθε και η περιέργεια για τις ομοιότητες και τις διαφορές. Που εξελίχθηκε σε μια ακόμη βαθύτερη περιέργεια.

Η αναζήτηση της ταυτότητας είναι και κρίση ταυτότητας μαζί;

Ξέρετε, πιστεύω ότι η ταυτότητα είναι ένα από εκείνα τα ζητήματα που δεν είναι είτε καλά είτε κακά. Από το πώς τα αντιμετωπίζουμε και τα χειριζόμαστε, όμως, μπορούν να γίνουν ο παράδεισος ή η κόλαση κάποιου. Για μένα πάλι, είναι ένα ταξίδι. Ένα ταξίδι που πια έμαθα πώς να απολαμβάνω. Για κάποιους ανθρώπους η ιδέα της ταυτότητας δεν είναι σημαντική. Τους είναι αδιάφορη. Άλλοι ορίζουν με πολύ συγκεκριμένο τρόπο την ταυτότητα και υποστηρίζουν αυτή τους τη θέση σ' όλη τους τη ζωή. Ανάμεσα σε αυτές τις δύο προσεγγίσεις, γύρω και πέρα απ' αυτές, υπάρχει μια τεράστια γκρίζα ζώνη. Σε αυτή τη ζώνη βρίσκονται άνθρωποι όπως εγώ, για τους οποίους η ταυτότητα είναι μια στοίβα από επίπεδα που πλέκονται κιόλας μεταξύ τους και αλλάζουν συνεχώς. Για μένα είναι σαν ένα ρόλερ κόστερ. Και λατρεύω τα ρόλερ κόστερ.

Όμως, πότε προκύπτουν αυτά τα ζητήματα ταυτότητας; Ποιους αφορούν;

Εξαρτάται. Δεν θεωρώ ότι από ένα γεγονός ή μια στιγμή στον χρόνο προκύπτει θέμα ταυτότητας. Ωστόσο πιστεύω πως ολοένα και πιο εύκολα οι άνθρωποι γοητεύονται από τα ζητήματα ταυτοτήτων. Δύο σημαντικοί λόγοι είναι η γεωγραφία και η κουλτούρα. Όσο πιο εύκολο είναι πια να ταξιδεύει κανείς, τόσο περισσότερο οι άνθρωποι βρίσκονται μπροστά σε συνθήκες σύγκρισης κι αυτό συνεπάγεται το ζήτημα της ταυτότητας. Θεωρώ, επίσης, ότι αφορά συχνά μετανάστες και πρόσφυγες. Με σκληρό τρόπο αναδύεται και μέσα από πολέμους και αποικιοκρατικές καταστάσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μάλιστα, χρησιμοποιούν -ή μάλλον ένα καλύτερο ρήμα είναι το "καταχρώνται"- την ιδέα της ταυτότητας για να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους. Έπειτα είναι η τέχνη. Η πολιτική. Η θεραπεία. Επιστρέφω ξανά στο παράδειγμα της θάλασσας: Μπορούμε να φτάσουμε στη θάλασσα από πολλές παραλίες. Μερικές φορές, η ίδια η θάλασσα φτάνει σε μας.

Πώς τοποθετείτε τον εαυτό σας και την περφόρμανς σας στο φεστιβάλ Buffer Fringe;

Η ιδέα μιας νεκρής ζώνης και ενός φεστιβάλ παραστατικών τεχνών μέσα ή γύρω από αυτήν είναι ένας διαφορετικός τρόπος ενσωμάτωσης της δουλειάς μου. Βλέπετε, το "Peer Gynt of Bourj Hammoud" αντιμετωπίζει την ταυτότητα από την πλευρά της νεκρής ζώνης δύο ταυτοτήτων μέσα στο ίδιο άτομο. Είναι τα ταξίδια ενός ανθρώπου μπρος-πίσω ανάμεσα σε δύο [ίσως και περισσότερες] ταυτότητες, που πάντα περνούν μέσα από τη νεκρή ζώνη. Αυτός ο άνθρωπος τυχαίνει να είμαι εγώ. Και ενώ οι ιστορίες αφορούν κυρίως το παρελθόν μου, εξακολουθώ να κάνω αυτά τα ταξίδια. Περνώ μέσα από νεκρές ζώνες σε καθημερινή βάση.

Περιγράψτε μας αυτά τα ταξίδια της περφόρμανς σας.

Το "Peer Gynt of Bourj Hammoud" είναι μια αφήγηση / μονόδραμα που διερευνά την αναζήτηση της ταυτότητας μέσα από πραγματικές ιστορίες της ζωής μου, πλαισιωμένες από το έργο του Χένρικ Ίψεν "Peer Gynt". Μοιράζομαι κάποιες ιστορίες από τη ζωή μου καθώς μεγάλωνα στην αρμενική γειτονιά της Βηρυτού, το Μπουρτζ Χαμμούντ. Είναι μια μινιμαλιστική περφόρμανς που "ευδοκιμεί" χάρη στη δύναμη και την οικειότητα των ιστοριών της.

Γιατί χρησιμοποιείτε την ιστορία του Πέερ Γκυντ; Τι σας συνδέει με τον χαρακτήρα του Ίψεν;

Κατά τη διαδικασία της συγγραφής ήταν προφανές πως υπήρχε μια παρόμοια αναζήτηση στον παγκόσμιο λογοτεχνικό κανόνα. Θυμόμουν ένα επικό ταξίδι με μια περιπέτεια και ένα παρόμοιο τέλος, αλλά δεν μπορούσα να το προσδιορίσω. Έπειτα αναφέρθηκε σ' εμένα ο Πεερ Γκυντ του Ίψεν για ένα παράλληλο πρότζεκτ και τότε θυμήθηκα πως ο Γκυντ ήταν που είχε αυτό το παρόμοιο ταξίδι. Αντιλήφθηκα, δε, ότι το ταξίδι του Πέερ Γκυντ μπορεί κάλλιστα να αποτελεί μια μεταφορά για πολλών ειδών αναζητήσεις, ταξίδια, περιπέτειες, πειράματα, εμπειρίες... Κι αυτό είναι που κάνει τον Πέερ Γκυντ του Ίψεν τόσο καλό. Σήμερα, θεωρώ ότι είναι ένα ιδιαίτερα υποτιμημένο έργο.

Αλήθεια, πώς μεταφράζονται σε τέχνη θεωρητικά ζητήματα όπως οι ταυτότητες, οι αναζητήσεις του καθενός και ο ορισμός ζωνών;

Νομίζω πως τόσο η δημιουργία όσο και η θέαση της τέχνης μάς τοποθετεί σε κάποιου είδους "τρίτο χώρο": σε έναν κόσμο πραγματικό αλλά και φανταστικό που συνυπάρχουν στον χρόνο. Σε έναν τέτοιο χώρο μπορούμε να πειραματιστούμε με πράξεις και ιδέες, χωρίς να παίρνουμε ιδιαίτερο ρίσκο. Για την ακρίβεια, είναι ο καλύτερος τρόπος να παίξουμε με αυτές τις έννοιες γιατί είμαστε στ' αλήθεια εκεί. Υπάρχει ο παράγοντας της αλήθειας. Ωστόσο δεν δεσμευόμαστε ούτε ρισκάρουμε πολύ ακόμα. Έχουμε, λοιπόν, αυτό το ασφαλές μέρος από το οποίο αποφασίζουμε τι θα πάρουμε μαζί μας στην πραγματικότητα ή τη φαντασία μας και τι θα αφήσουμε πίσω. Η τέχνη είναι, επίσης, μια πολύ εσωτερική και σωματική πράξη. Εμπεριέχει, δηλαδή, όλο μας το είναι στη διαδικασία της και όχι μόνο το νοητικό ή μόνο το σωματικό ή μόνο το πνευματικό κομμάτι. Όλο μας το είναι εμπλέκεται σε αυτή τη διαδικασία, ακόμη και μέρη μέσα μας που δεν γνωρίζουμε καν την ύπαρξή τους.

Έχετε καταλήξει σχετικά με την προσωπική σας αναζήτηση ταυτότητας και την αίσθηση του ανήκειν;

Όχι. Και, ειλικρινά, ελπίζω να μην καταλήξω. Για την ακρίβεια, υπάρχει ένα κάποιο συμπέρασμα: ότι συνεχώς εξελίσσεται και δεν μένει ποτέ στατική αυτή η αναζήτηση. Αυτό ελπίζω να σημαίνει πως δεν θα τελειώσω ποτέ με τούτο το θέμα. Κι αυτό γιατί έμαθα πώς να αντιμετωπίζω και πώς να απολαμβάνω το ταξίδι. Θα μου είναι ιδιαίτερα δυσάρεστο αν τελειώσει.

+ Η περφόρμανς Peer Gynt of Bourj Hammoud παρουσιάζεται στις 25 Οκτωβρίου στις 21:30 στον χώρο 1984 [Mahmut Pasa Sk 33], Λευκωσία. Θα προηγηθούν την ίδια μέρα στις 18:30 η περφόρμανς 'I... Cognitive maps - Chapter 1' από την Ισπανίδα Ely Daou και στις 20:00 η περφόρμανς του Δημήτρη Χειμώνα 'The only way out is through'.

Το Buffer Fringe Performing Arts 2019 ξεκινά στις 25 Οκτωβρίου και ολοκληρώνεται στις 27 Οκτωβρίου.

Στις 26 Οκτωβρίου το φεστιβάλ θα λάβει χώρα στην τάφρο πίσω από το Σπίτι της Συνεργασίας και εκεί θα πραγματοποιούνται από τις 10 το πρωί συζητήσεις, περφόρμανς και άλλες δράσεις μέχρι τις 11 το βράδυ. Στις 27 Οκτωβρίου θα πραγματοποιηθούν τρεις περφόρμανς στη Στέγη Χορού Λευκωσίας: 'Heteroclite buffer memory' της Λευκής Παπαχρυσοστόμου σε συνεργασία με την ομάδα Alma Alba (στις 17:00, στις 20:30 και στις 23:00), 'Re.Move' της Ελεάνας Αλεξάνδρου στις 17:30 και 'Oscilo' του Claroscuro από το Πουέρτο Ρίκο στις 22:00.