Η πολυσχιδής μουσικός και ακτιβίστρια Αναστασία Δημητριάδου, γνωστή ως Nama Dama, ανέλαβε τη σύνθεση της μουσικής και τη μουσική διδασκαλία για την καλοκαιρινή παράσταση του ΘΟΚ. Την κωμωδία του Αριστοφάνη «Λυσιστράτη» σε σκηνοθεσία Μάριου Μεττή, στην οποία θα εμφανιστεί ως μουσικός επί σκηνής. Η μουσική της συνδυάζει κλασική, παραδοσιακή και ηλεκτρονική μουσική και σαν Nama Dama δημιουργεί έναν καλλιτεχνικό κόσμο που μπορεί να φέρει κοντά τη λογοτεχνία, την ποίηση, την υποκριτική και τη μουσική. Μιλήσαμε μαζί της για την εμπειρία της Λυσιστράτης και τη μουσική της επαφή με το θέατρο.

Πότε ξεκίνησες να γράφεις μουσική για θέατρο;

Είναι η τρίτη παράσταση για την οποία αναλαμβάνω τη μουσική σύνθεση. Η πρώτη μου ήταν για την παράσταση «Οξυγόνο» του Ιβάν Βιριπάγιεφ, σε σκηνοθεσία Χριστόδουλου Ανδρέου, για την οποία επίσης έκανα τη μετάφραση από τα ρωσικά στα ελληνικά και ήμουν μουσικός επί σκηνής. Έπειτα συνεργάστηκα με τη Μαρίνα Κατσαρή στη μουσικο-αφηγηματική παράσταση «Ιστορίες από τη σπηλιά», στην οποία ήμουν και ηθοποιός. Η Λυσιστράτη είναι το πιο μεγάλο πρότζεκτ που κάνω στο θέατρο. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα μιούζικαλ. Είναι μια παράσταση πολύ χρωματιστή, στη μουσική, στα κοστούμια, στα φώτα. Νομίζω με την προσέγγιση του Μάριου Μεττή μπορεί να κλάψεις κιόλας. Σίγουρα θα γελάσεις! Δηλαδή ένα ξεκαρδιστικό γέλιο, αλλά αγγίζει μια ευαισθησία μέσα σου, μια χορδή που σε κάνει να προβληματιστείς πραγματικά για τον κόσμο μέσω της κωμωδίας.

Ποια ήταν η προσέγγισή σου ως συνθέτρια για αυτήν την παράσταση;

Εμπνεύστηκα από τους ανθρώπους που απαρτίζουν την ομάδα της παράστασης. Πήγαινα στις πρόβες. Παρατηρούσα τους ηθοποιούς να κάνουν κάποια πράγματα απλά, ασυναίσθητα. Για παράδειγμα να χτυπούν τα πόδια τους ή να κάνουν ήχους. Επιστρέφοντας σπίτι έγραφα τα κομμάτια βασισμένη σε αυτά. Μου αρέσει να παρακολουθώ τις πρόβες, να παρατηρώ την κάθε τρίχα, το κάθε βήμα, γιατί από αυτές τις στιγμές που οι ίδιοι ίσως να μην θυμούνται μετά, αντλώ πληροφορίες, κάνω ένα απόσταγμα από αυτές που ενσωματώνω στο κομμάτι. Άρα γράφω ουσιαστικά πάνω τους, ράβω πάνω τους. Υπάρχει ένα συγκεκριμένο τραγούδι των ανδρών, ένα παραδοσιακό πολεμικό τραγούδι, για αυτό εμπνεύστηκα όταν ένας από τους ηθοποιούς, ο Μάριος Ζαρδαβάς, ξεκίνησε να τραγουδά ένα παραδοσιακό κομμάτι αυθόρμητα στο διάλειμμα. Και μετά μπήκαν όλοι μαζί και τραγουδούσαν πολυφωνικά μαζί του. Το κατέγραψα σε βίντεο και την ίδια μέρα έγραψα αυτό το κομμάτι. Αν δεν το ζούσα αυτό δεν θα γραφόταν η ίδια μουσική. Γενικότερα συνδυάζω τις δικές μου δημιουργικές ανάγκες μαζί με τις ανάγκες των ηθοποιών και του σκηνοθέτη και προσπαθώ να εξυπηρετήσω όσο καλύτερα το έργο. Στην παράσταση χρησιμοποιούνται αποσπάσματα από λαϊκά γαμοτράγουδα της συλλογής Αντρικά Μουνάτα. Η μουσική που έγραψα είναι η ενορχήστρωσή τους. Τραγούδια με έντονο σεξουαλικό περιεχόμενο και σκωπτικούς στίχους. Ο Μάριος είχε κάνει την εισήγηση να φύγουν τα χορικά και να αντικατασταθούν με αυτά. Έτσι κάθε σκηνή περιέχει ένα γαμοτράγουδο. Θεώρησα ότι θα ταίριαζε ένα μείγμα ηλεκτρονικής μουσικής μαζί με παραδοσιακή φολκ και γκόσπελ σόουλ. Οπότε τα τρία στοιχεία κάπως έδεσαν και βγήκε κάτι πολύ τρελό. Είναι αρκετά ποπ τα κομμάτια αλλά με αρκετά πολύπλοκους παραδοσιακούς ρυθμούς τα οποία συνδυάσαμε με τη χορογράφο της παράστασης την Εύα Καλομοίρη και δημιουργήσαμε κάτι νέο. Έφερνα τη μουσική και η Εύα έστηνε τα χορευτικά πάνω στη μουσική σε συνδυασμό με δικές της ιδέες. Το όλο το πρότζεκτ είχε αρκετές προκλήσεις γενικότερα, όμως η καλή ομάδα και η κατανόηση μέσα στην ομάδα είναι το μυστικό για να πάει καλά και σαν συντελεστής να νιώθεις μια ασφάλεια ότι δεν είσαι μόνη σου.

Οπότε, είχατε αρκετή δημιουργική ελευθερία.

Ναι, ο Μάριος είχε κάποιες ιδέες που ήθελε να ενταχθούν στην παράσταση, όπως το γκόσπελ στοιχείο, έφερα περισσότερο το ηλεκτρο-φόλκ στοιχείο. Ήθελε ένα καθαρά φωνητικό χρώμα, να τραγουδούν οι ηθοποιοί, με πολυφωνίες, αρμονίες. Είναι δύσκολα αν τα πάρεις ένα-ένα τα τραγούδια. Έχει πολλή διδασκαλία από πίσω. Έγραφα τα κομμάτια, τα κλειδώναμε μετά με τον Μάριο, κάναμε τις προσαρμογές και τα δίδασκα στους ηθοποιούς. Είναι μια ομαδική δουλειά πολυφωνίας όπου πρέπει ο καθένας να μάθει τη φωνή του, να μεστώσει στον νου του, να μην τη χάνει. Ήταν αρκετά χαοτική και χρονοβόρα διαδικασία για τους δύο μήνες που είχαμε. Ο Μάριος μας άφησε πολύ χώρο και έδειξε πολλή κατανόηση για να γίνει.

Πώς μια μουσικός προσαρμόζεται δημιουργικά στις ανάγκες του να γράψει μουσική για το θέατρο;

Το Nama Dama είναι πολύ πειραματικό από μόνο του, έχει σαν βάση τη μουσική αλλά έχει μονολόγους, ποίηση, κίνηση, κοστούμια, είναι κάτι που κάνω μόνη. Aγαπώ το θέατρο και μου αρέσει το περφόρμανς. Δεν σκέφτηκα να επιδιώξω να μπω στο θέατρο μέχρι που με προσέγγισε ο σκηνοθέτης της παράστασης «Οξυγόνο», όταν είχε ακούσει τον δίσκο μου. Με το θέατρο ανακάλυψα μια πτυχή του επαγγέλματός μου που απολαμβάνω πάρα πολύ. Μιλώ με πολλούς μουσικούς που έγραψαν για θέατρο, κάποιοι λένε ότι δεν τους αρέσει. «Δεν μπορώ να πηγαίνω πρόβες, δεν έχω την υπομονή να παρατηρώ, θέλω να παίζω, να γράφω με τον δικό μου τρόπο». Το καταλαβαίνω, γιατί όντως περιμένεις τις σκηνές να τελειώσουν, πρέπει να είσαι πάντα σε ετοιμότητα. Κάτι που πολλοί το βλέπουν σαν χαμένο χρόνο. Αλλά θεωρώ ότι αντίθετα είναι πολύτιμος. Η αλήθεια είναι ότι με διευκολύνει αν έχω ένα πλαίσιο. Είμαι πιο σίγουρη στο τι θα κάνω από το να αρχίσω από το μηδέν. Φεύγει το πώς νιώθω εγώ τώρα και στο προσκήνιο μπαίνουν τα συναισθήματα των χαρακτήρων. Είμαι απλά μια παρατηρητής που παρακολουθεί μια σκηνή και ανάλογα φιλτράρω τα συναισθήματα που μου προκαλεί. Δεν είμαι άμεσα συνδεδεμένη. Σαν Αναστασία δεν εκφράζω τα δικά μου βιώματα. Εξυπηρετώ τη σκηνή. Ειδικά όταν πρόκειται για μια μουσική παράσταση όπου η μουσική πρέπει να εξυπηρετεί τη σκηνή. Μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις η μουσική να είναι μια υπερβολική πληροφορία για μια σκηνή, να μην τη χρειάζεται τόσο, να ταιριάζει κάτι πιο μίνιμαλ. Για να πετύχεις νομίζω κάτι τέτοιο πρέπει να έχεις καλή συνεννόηση με έναν σκηνοθέτη και να ξέρει ο σκηνοθέτης τι θέλει. Επιλέγω να δουλεύω με ανθρώπους που ξέρουν ή τουλάχιστον έχουν μια ιδέα για το τι θέλουν. Υπάρχει όριο χρόνου όπως επίσης και πόρων, γιατί ας μην ξεχνάμε ότι αν δουλεύεις επιπλέον δωρεάν πρέπει να σέβεται ο άλλος τον χρόνο σου. Κι εγώ αγαπώ πολύ το θέατρο, μπορώ να δουλέψω υπερωρίες απλά επειδή παθιάζομαι. Αλλά πρέπει σαν δημιουργοί να βάζουμε κάποια όρια, κυρίως για να προστατευτούμε εμείς. Νομίζω ισχύει για όλους τους δημιουργικούς ανθρώπους. Έχουμε αυτήν την ιδέα ότι οι καλλιτέχνες είναι βασανισμένοι, εκείνο το μελαγχολικό, με το τσιγάρο στο χέρι να γράφουν. Ο κόσμος αυτό έχει στο μυαλό του, καλλιτέχνης ίσον τρελός. Αλλά πιστεύω για να είναι χαρούμενος ένας καλλιτέχνης και άνθρωπος γενικότερα, πρέπει να μάθει να σέβεται τον εαυτό του και τη δουλειά του.

Τι έμαθες από αυτήν την εμπειρία;

Να μην βιάζομαι και να δίνω χρόνο στις καταστάσεις να λυθούν μόνες τους. Επειδή είμαι αγχώδης άνθρωπος, με αυτήν την παραγωγή έμαθα να διαχειρίζομαι καλύτερα το άγχος μου και τους άλλους. Έμαθα να ακούω περισσότερο. Έμαθα επίσης να υπερασπίζομαι το έδαφός μου. Γιατί είναι σημαντικό όταν είσαι σε έναν κρατικό οργανισμό, σαν συντελεστής με συμβόλαιο, να μπορείς να εκφραστείς ελεύθερα. Για μένα ήταν πάρα πολύ δύσκολο. Είναι ευθύνη για εμάς που υπηρετούμε την τέχνη να γίνει η δουλειά μας σωστά. Και έμαθα να επιμένω με τον σωστό τρόπο, με επιχειρήματα. Να το παλεύω περισσότερο, να διεκδικώ και επίσης να ζητώ πιο εύκολα βοήθεια όταν τη χρειάζομαι.

Στον αέναο αγώνα του καλλιτέχνη να ξεχωρίσει, τελικά πόσο εύκολο είναι να βρεις τη δική σου φωνή;

Νομίζω ότι μπορεί κανείς να βρει τη δική του φωνή όταν πραγματικά απελευθερωθεί από τα σχοινιά που έδεσε ο ίδιος τον εαυτό του ή που τον έδεσαν η κοινωνία, ή η οικογένειά του. Είναι περισσότερο θέμα ψυχολογικό. Πραγματικά μπορεί να μην είναι καν ψυχολογικό, ούτε νοητικό, κάτι πέρα από αυτό, σε άλλες δονήσεις, που ίσως εμείς δεν μπορούμε να αντιληφθούμε εντελώς. Το να βρεις τη φωνή σου είναι δουλειά που πρέπει να κάνει κάποιος μέσα του. Να φύγει ο βάλτος από μέσα του, να φύγουν τα τραύματά του, να θεραπευτεί. Νομίζω αυτό σημαίνει να βρεις τον εαυτό σου και τη φωνή σου καλλιτεχνικά. Επιστρέφω στην κουβέντα που είχαμε ότι δήθεν οι καλλιτέχνες πρέπει να είναι βασανισμένοι για να δημιουργήσουν. Ναι, οι περισσότεροι ταύτισαν τον πόνο με την τέχνη, το βάσανο με την τέχνη. Τη μη αποδοχή του εαυτού με την τέχνη. Μέγα λάθος νομίζω. Είναι και αυτή μια ανθρώπινη φάση που εννοείται θα εκφραστεί με την τέχνη. Εννοείται ότι οποιαδήποτε φάση περνά κανείς και εκφράζει με τέχνη είναι θεραπεία. Αλλά πιστεύω υπάρχει κάτι περισσότερο από αυτό, δηλαδή είναι όλα ωφέλιμα. Είναι σαν να λες εγώ κάνω μόνο μπλε πίνακες, δεν υπάρχουν άλλα χώματα. Το πιο σημαντικό είναι όχι το πώς φαινόμαστε έξω, αλλά το πώς νιώθουμε μέσα. Πραγματικά, αν είμαστε καλά μέσα θα βγει είτε το θέλουμε, είτε όχι. Να ξυπνάς κάθε μέρα και να παθιάζεσαι με αυτό που κάνεις. Αν δεν πείσεις τον εαυτό σου, πώς θα πείσεις τους άλλους; Η ύπαρξή μας πέραν της γήινής μας ταυτότητας, ίσως ακούγεται λίγο περίεργο. Όταν κατανοήσεις τη σύνδεση που έχεις με όλα γύρω σου, εκεί ανακαλύπτεις το ποιος είσαι, το τι κάνεις, το πώς εκφράζεσαι μέσω της τέχνης.

INFO

* Παραστάσεις: Λευκωσία| Αμφιθέατρο Μακαρίου Γ΄ Τετάρτη 21 Ιουνίου 2023, Πέμπτη 22 Ιουνίου, Παρασκευή 23 Ιουνίου 2023, Τρίτη 18 Ιουλίου 2023, Τετάρτη 19 Ιουλίου 2023, 21:00. Περιοδεία | Δερύνεια: Δημοτικό Αμφιθέατρο Δερύνειας | Τετάρτη 28 Ιουνίου 2023, 21:00. Λεμεσός: Αρχαίο Θέατρο Κουρίου | Παρασκευή 7 και Σάββατο 8 Ιουλίου 2023, 21:00. Πάφος: Αρχαίο Ωδείο Πάφου | Τετάρτη 12 Ιουλίου 2023, 21:00. Λάρνακα: Παττίχειο Δημοτικό Αμφιθέατρο | Σάββατο 22 Ιουλίου 2023, 21:00. Όλες οι παραστάσεις αρχίζουν στις 21:00. Η παράσταση είναι ακατάλληλη για θεατές κάτω των 18 ετών. Η είσοδος σε άτομα 16 και 17 ετών θα επιτραπεί μόνο με τη συνοδεία γονέα ή κηδεμόνα. Πληροφορίες / Εισιτήρια: Ηλεκτρονικά: www.thoc.org.cy & https://tickets.thoc.org.cy/ Ταμείο Θεάτρου ΘΟΚ, τηλ. 77772717 (Τρίτη-Σάββατο 10:00-13:30 & 16:00-18:00)