Γράφει η Νάσα Παταπίου

Ως επί το πλείστον φεουδάρχες και οικονομικά εύρωστοι, οι συριακής καταγωγής Cadit άφησαν τα ίχνη τους στην Κύπρο αλλά και στη Βενετία

Η οικογένεια Cadit της Κύπρου, συριακής καταγωγής, εμφανίζεται στις πηγές της ιστορίας της μεγαλονήσου κατά τη Λατινοκρατία. Τα μέλη της ίδιας οικογένειας υπήρξαν ως επί το πλείστον φεουδάρχες και οικονομικά εύρωστοι και ανήκαν στο λατινικό δόγμα αλλά και στο ορθόδοξο. Η οικογένεια Cadit μέσω επιγαμίας κληρονόμησε το φέουδο της Μαραθάσας από τον φεουδάρχη Αντώνιο Audeth, επίσης συριακής καταγωγής.
Ο φεουδάρχης Αντώνιος Audeth, ένεκα των υπηρεσιών τις οποίες προσέφερε στον βασιλιά της Κύπρου, Ιανό Lusignan, του παραχωρήθηκε ένα μέρος των χωριών της Μαραθάσας που ανήκε στο στέμμα. Μετά τον θάνατό του γενική κληρονόμος του ήταν η σύζυγός του Ιακωβίνα Audeth και τελικά το φέουδο της Μαραθάσας κατέληξε στον Cadit Cadit, σύζυγο της υιοθετημένης θυγατέρας της, συριακής επίσης καταγωγής.

Γιος του Cadit Cadit ήταν ο Αντώνιος Cadit, που έφερε το όνομα του πλούσιου και ευεργέτη παππού του, Αντωνίου Audeth, από τον οποίο είχε κληρονομήσει ο πατέρας του το φέουδο της Μαραθάσας. Δύο αρχειακές πηγές μάς αποκαλύπτουν περισσότερα στοιχεία για τον φεουδάρχη της Μαραθάσας Αντώνιο Cadit, για τον γιο του Νικόλαο και για τους εγγονούς του. Η μία αρχειακή πηγή αφορά ένα έγγραφο του 1520 από το οποίο πληροφορούμαστε στοιχεία για τον Ιωάννη, γιο του Νικόλαου και εγγονό του Αντώνιου Cadit και τη σχέση του με τη Μαραθάσα. Ο Ιωάννης ασχολείτο με το εμπόριο και φαίνεται ότι για μεγάλα χρονικά διαστήματα ζούσε στη Βενετία. Είχε γιους τους οποίους απέκτησε νόμιμα με γάμο, αλλά και μια θυγατέρα νόθο (figlia naturale), τη Λουκρητία. Η περιουσία του βρισκόταν στην Κύπρο αλλά και στη Βενετία. Πρέπει οπωσδήποτε να είχε μερίδιο και στο φέουδο της Μαραθάσας, αφού στην ίδια πηγή μνημονεύει το εν λόγω διαμέρισμα της Κύπρου. Αναφορά γίνεται και στους τρεις αδελφούς του Αλβίζε, Ιερώνυμο και Αννίβα.

Ο Ιωάννης Cadit άφηνε κάποιο κληροδότημα στην Αγία Σοφία, καθεδρικό ναό των Λατίνων, στη Λευκωσία, αλλά δεν λησμόνησε και το φέουδο της Μαραθάσας, που ανήκε στην οικογένειά του από τις αρχές του 15ου αιώνα. Άφηνε, έτσι, κάποια ποσά και στην ορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη Βαπτιστή στη Μαραθάσα (San Giovanni Battista di Maratassi), αλλά και στην εκκλησία του Σωτήρος υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του. Δεν γίνεται σαφές σε ποια εκκλησία του Σωτήρος αναφέρεται, αλλά ούτε πού ακριβώς βρίσκεται. Εάν πρόκειται για την εκκλησία του Σωτήρος στη Λευκωσία, πρέπει να ταυτιστεί με αυτήν που ίδρυσε ο Giotin Φλάτρος και η οποία κατεδαφίστηκε το 1567 μαζί με άλλα οικοδομήματα, για να υψωθεί στην ίδια περιοχή ο προμαχώνας Φλάτρο. Πολύ πιθανόν όμως να πρόκειται για ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που ήταν μέχρι πρότινος ερειπωμένος στον Άγιο Δημήτριο Μαραθάσας.

Το κληροδότημα του Αντώνιου Audeth

Βενετικές πηγές μάς αποκαλύπτουν ότι γύρω στα μέσα του 16ου αιώνα, το φέουδο της Μαραθάσας καθώς και χρήματα τα οποία επενδύονταν στη Βενετία, όλα περιουσία του Αντωνίου Audeth, τα οποία είχαν περάσει στους Cadit, στη συνέχεια ανήκαν και στις κυπριακές οικογένειες Frassengi και Cercasso, που είχαν συνδεθεί με επιγαμίες με την ίδια οικογένεια. Κάποια μέλη των οικογενειών αυτών μετά τον πόλεμο της Κύπρου, όσοι βέβαια επέζησαν, κατέφυγαν στη Βενετία και κάποια δεδομένη στιγμή όσοι από αυτούς είχαν δικαιώματα διεκδίκησαν τα χρήματα από την κληρονομιά Audeth-Cadith. Μεταξύ των κληρονόμων αυτών ήταν ο Βαλλιάνος Σωζόμενος (πρόκειται για τον πατέρα του Ιωάννη "βιβλιοφύλακα" της Μαρκιανής) υποστηρίζοντας ότι ήταν απόγονος της Λουΐζας, συζύγου του Σίμωνος Frasengi, o Αννίβας Cadit, γιος του Ιερώνυμου που είχε ήδη εισπράξει το μερίδιό του, και τα αδέλφια Μαρία και Ιωάννης Circasso, παιδιά του Φραγκίσκου. Μεταξύ των κληρονόμων επιβαλλόταν να βρεθεί μια φιλική λύση. Τελικά ο Αννίβας Cadit δέχθηκε τις απαιτήσεις των άλλων κληρονόμων. Ο Βαλλιάνος Σωζόμενος, λίγα χρόνια μετά, είχε κατηγορηθεί ότι ενεργούσε παράνομα ως εκπρόσωπος της Chielvis, θυγατέρας του Μάρκου Frasengi, η οποία βέβαια ήταν συγγενής του, αλλά τελικά δεν κρίθηκε ένοχος. Η Chielvis είχε συλληφθεί στην Κύπρο αιχμάλωτη και εξακολουθούσε τότε να είναι σκλάβα στην Ανατολία.

Οι Cadit στην αιχμαλωσία

Ο Πάπας το 1578, μετά από σχετικό αίτημα, έκανε έκκληση σε ιεράρχες και πρίγκιπες να πράξουν ό,τι μπορούσαν για να ελευθερωθεί από την αιχμαλωσία η γηραιά Κλεοπάτρα Cadit, μητέρα του Αννίβα Cadit με τους γιους της, Αλβίζε και Ιάκωβο, και τις θυγατέρες της, Λουκία και Κατερίνα. Μετά από δύο χρόνια φαίνεται ότι κατόρθωσαν να αποκτήσουν την ελευθερία τους η Κατερίνα και ο Αλβίζε, αλλά η μεγάλης ηλικίας Κλεοπάτρα και τα άλλα δύο της παιδιά, η Λουκία και ο Ιάκωβος, ήταν ακόμη αιχμάλωτοι.

Μια άλλη μεγάλη οικογένεια της Κύπρου, η οικογένεια Ζεμπετού, μέλη της οποίας είχαν διαπρέψει ως έμποροι στη Βενετία, όπως μαρτυρείται, είχαν στενή συγγένεια με την Κλεοπάτρα Cadit. Ας σημειωθεί επίσης ότι ένα μέλος της κυπριακής οικογένειας Ζεμπετού, ο Βίκτωρας, οργάνωσε στην Κύπρο λίγο μετά το 1608 μια εξέγερση κατά των Οθωμανών, η οποία και απέτυχε οικτρά. Ο έμπορος Λέανδρος Ζεμπετός, πολύ πιθανόν αδελφός της Κλεοπάτρας, είχε πεθάνει αφήνοντας ένα μεγάλο κληροδότημα στη Βενετία. Ο πρόσφυγας Αννίβας Cadit, εκπροσωπώντας τη μητέρα του, καθώς και άλλοι συγγενείς του Κύπριου εμπόρου, διεκδίκησαν ό,τι τους αναλογούσε από το κληροδότημα.

Οι λαμπρές μέρες βέβαια των Κυπρίων φεουδαρχών και αρχόντων είχαν παρέλθει. Μετά τον πόλεμο της Κύπρου 1570-1571 όσοι επέζησαν και κατέφυγαν στη Βενετία εκλιπαρούσαν για βοήθεια υποβάλλοντας αιτήματα στη Γαληνοτάτη, διεκτραγωδούσαν τις περιπέτειές τους, ζητούσαν οικονομική ενίσχυση για να απελευθερώσουν αιχμαλώτους συγγενείς τους και άλλα. Κάποτε, οι πρόγονοι του Αννίβα Cadit με ένα υψηλό ετήσιο εισόδημα από το φέουδο της Μαραθάσας ευεργετούσαν ναούς και μονές όλων των θρησκευμάτων που υπήρχαν τότε στην Κύπρο. Ως άρχοντες επίσης και οικονομικά εύρωστοι ζητούσαν άδεια από τη Δημοκρατία της Βενετίας, όπως ο Έκτορας Cadit, να έχουν δικαίωμα να οπλοφορούν και να συνοδεύονται από υπηρέτες τους που επίσης θα οπλοφορούσαν.

Μας είναι άγνωστο εάν λυτρώθηκαν τελικά από την αιχμαλωσία η μητέρα και τα αδέλφια του Αννίβα Cadit. Ο ίδιος ως πρόσφυγας έλαβε οικονομική ενίσχυση από τη Δημοκρατία της Βενετίας και αναχώρησε για εγκατάσταση στην Πόλα της Ιστρίας. Εκεί, είχαν εγκαταστήσει οι Βενετοί κάπου πενήντα οικογένειες Κυπρίων προσφύγων παραχωρώντας τους κτήματα, για να επιβιώσουν μετά την απώλεια της πατρίδας τους. Η Μαραθάσα, το άλλοτε πλούσιο φέουδο των Cadit, είχε περάσει πλέον στην εξουσία των Οθωμανών και ο Άγιος Δημήτριος Μαραθάσας, όπου είχε την κατοικία του ο συγγενής του Αννίβα, Μάρκος Cadit (a San Dimitri a casa de Miser Marco Cadit), ήταν πολύ μακριά και πλέον δεν τους ανήκε...