Γράφει η Χρυσταλλένη Λοϊζίδου*

Η δουλειά της Nurtane μεταδίδει άμεσα ένα μοναδικό, τεράστιο παραλογισμό για τη συστημική αδικία και τις διάφορες μορφές βίας. Σε αυτή την περίπτωση επικεντρώνεται στην Πάφο ως "τόπο εκτοπισμού", συγκεκριμένα στις μνήμες και αφηγήσεις της περίπλοκης, δι' εξαναγκασμού, φυγής των Τουρκοκυπρίων. Αυτό ήταν το σκεπτικό πίσω από τη συγκεκριμένη εικαστική ανάθεση, και ταυτόχρονα αυτό είναι που η Nurtane προσπαθεί να υπερβεί: οι μνήμες που αντλεί δεν είναι απαραίτητα ή συγκεκριμένα τουρκοκυπριακές. Τι νόημα θα είχε μια τέτοια συγκεκριμενοποίηση στα μάτια ενός παιδιού;

Αυτή είναι η δεύτερη σειρά παιδικών σχεδίων της Nurtane. Ακολουθεί τη σειρά Ayse tatilde / Η Αϊσέ πάει διακοπές (2015), μια εξωστρεφή, έντονη, πνευματώδη και τραγική απεικόνιση των τοπικών κοινωνικών και πολιτικών παράδοξων που εμπεριέχονται στη συγκεκριμένη στρατιωτική συνθηματική φράση του Ιούλη του 1974. Εφαρμόζοντας το ίδιο είδος βλέμματος ή πολιτικής σκέψης στην Πάφο, η πρόθεσή της είναι να αφηγηθεί ιστορίες ανθρώπων σε μετάβαση, συγκεκριμένα για εδώ ή ξεκινώντας από εδώ. Όπως λέει η ίδια η καλλιτέχνιδα, μέσα από το έργο αυτό επιδιώκει "να δείξει την Πάφο μέσα από τη μνήμη των ανθρώπων που έζησαν εκεί, με τρόπο που σε φέρνει κοντά για να δεις, έτσι ώστε να είναι εύκολο να διαβάσεις το νόημα". Αυτός ο τρόπος δουλειάς και σκέψης είναι ταυτόχρονα κριτικός, παιχνιδιάρικος και όμορφος, ενώ θέτει υπό επεξεργασία μια σειρά από αδικίες μεγαλύτερες από τις δύο κυπριακές κοινότητες. Η τοποθέτηση αυτών των αφηγήσεων στην Πάφο υποδεικνύει τον τόπο της μετάβασης. Επιπλέον, την ίδια στιγμή ανακαλεί την πολλαπλότητα της βίας της μετάβασης, ιδιάζουσας σε αυτό τον τόπο μα πάντα σε σχέση με οπουδήποτε αλλού και διαχρονικά, και με έναν τρόπο εκτενή, αφού αναφέρεται στην ψυχή του παιδιού, στα όρια της αθωότητας ή στην κραυγή για τα ρούχα του αυτοκράτορα. Περιέχει έναν πολύ βασικό προβληματισμό γύρω από τα τείχη που επιλέγουμε να μην υπερβούμε, παρόλο που αυτά πληγώνουν άλλους που αναγκάζονται να πράξουν αλλιώς.

* Η Χρυσταλλένη Λοϊζίδου είναι θεωρητικός στον χώρο των πολιτισμικών σπουδών με ακαδημαϊκό ενδιαφέρον στην πολιτική της τέχνης, με αφετηρία την περίπτωση της Κύπρου. Αυτό το κείμενο περιλαμβάνεται στον κατάλογο της έκθεσης "Πλάνητες", η οποία πραγματοποιείται στην Παλιά Ηλεκτρική και στην Οικία της Οδού Σέλλεϋ στην Πάφο, στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης Πάφος2017. Γράφτηκε και εκδόθηκε στον κατάλογο πριν από τις αντιδράσεις για τον πίνακα της Nurtane Karagil. Επομένως δεν περιέχει τη φόρτιση που συνοδεύει πια -ασυναίσθητα- το έργο της. Ο τίτλος αποτελεί τετράστιχο της Nurtane Karagil.

Η διαφορετική μνήμη είναι πάντα ένα καλό σημείο αντιπαράθεσης. Σε αυτό ακριβώς το σημείο ίσως έγκειται η αμηχανία πολλών ανθρώπων απέναντι σε ένα έργο που φάνηκε ότι διχάζει. Η προσπάθεια λογοκρισίας απέναντι σε αυτό το έργο που αφορά τη μνήμη ενός ανθρώπου -και πιθανώς αντανακλά τη μνήμη μιας ολόκληρης ομάδας ανθρώπων- απέτυχε. Ήταν επόμενο να αποτύχει ή, ίσως, αδιανόητο να επιτύχει. Κι ας υπήρξαν αντιστάσεις σε πολλά επίπεδα, από τα πιο αναμενόμενα μέχρι εκείνα που προκαλούν έκπληξη. Το μίνι θρυλικό επεισόδιο στην κατά τα άλλα ανιαρή πορεία των καλλιτεχνικών πραγμάτων έληξε με τη διαπίστωση ότι η σιωπή είναι συχνά η ασφαλής οδός για να περάσουν και να χαθούν τα... πράγματα [οι αξίες, τα ιδεώδη, οι πεποιθήσεις, οι ιδεολογίες, οι αρχές...] Κερδισμένοι όσοι δημόσια υποστήριξαν την ελευθερία της Nurtane Karagil να δηλώσει τη μνήμη της, με όποιο τρόπο. Η μνήμη. Η διαφορετική μνήμη είναι πάντα ένα καλό σημείο αντιπαράθεσης. Η μνήμη που διχάζει και η μνήμη που ενώνει.

Μερόπη Μ.

Νurtane Karagil, "The Dawn and the Sunset Issue" (2017)