Ο Ανδρέας Σουτζιής ήταν φίλος μου στο facebook. Μου έδινε την εικόνα ενός ανθρώπου πρόσχαρου, ανοιχτόκαρδου, γενναιόδωρου, χουβαρντά. Που έκανε συχνά σούβλα, που πήγαινε συχνά στα κατεχόμενα, που καλούσε συχνά κόσμο στο σπίτι του για φαΐ, που οι φίλοι του ήταν καλεσμένοι στις σούβλες του, που δεν θα έλεγε ποτέ «έχω έναν φίλο Τουρκοκύπριο». Για τον Αντρέα Σουτζιή, οι Τουρκοκύπριοι δεν ήταν tokens, φίσιες για να μπαίνει free στο δικοινοτικό λούνα-παρκ, εξαιρετικοί και εξαιρετέοι, γαλόνια στο πέτο για να προβάλλει επιδεικτικά την πολιτική του δράση. Δεν ξέρω καν αν ο ίδιος θεωρούσε πολιτική τη δικοινοτική του δράση. Σίγουρα δεν τη θεωρούσε «κοινωνική δράση». Ίσως ακόμη και ο όρος «δικοινοτική δράση» να προδίδει αυτό που ζούσε. Όπου η ζωή και όχι η «δράση» (ως κάτι εμπρόθετο, παρεμβατικό, ειδικό, στοχευμένο, ξεχωριστό από το ‘υπόλοιπο’) ήταν το πολιτικό. Ο Ανδρέας Σουτζιής ήταν άνθρωπος με δικοινοτική ζωή. Θα έλεγε «ο Ζεκί» κι όχι «ο Τουρκοκύπριος φίλος μου Ζεκί». Δηλαδή θα λύσουμε το Κυπριακό με τις …σούβλες; θα αναρωτιόταν ο δεξιός σκεπτικιστής. Ο ίδιος σκεπτικιστής που θα έκανε γαργάρα ως «diplomacy» και «κουλτούρα ειρήνης» το να πίνει ζιβανία ο Αναστασιάδης με τον Akıncı.

O Ανδρέας Σουτζιής χαλούσε την πιάτσα του δικοινοτικού σαβουάρ βιβρ. Ειδικά την ιδέα ότι δικοινοτικά κάνουν οι πεφωτισμένοι, οι ξεχωριστοί, εκείνοι που είναι «above» and «beyond», οι ηγέτες, οι avant garde, εκείνοι που ανοίγουν δρόμους, που έχουν πρότερο πολιτικό βίο, φτάνουν που αριστοκρατικό τζάκι, συναντιούνται με εκπροσώπους των Ηνωμένων Εθνών και πρεσβειών, είναι ο ανθός κι όχι ο αφρός, οι χρησμένοι, οι destined to be Βig: big names, big figures, μεγάλες φιγούρες, μεγάλα ονόματα. Ο Ανδρέας Σουτζιής δεν ήταν big. Ήταν απλώς large. «’Ενας Πασιής». Δεν έσωζε μνημεία. Έκαμνε σούβλες. Ο Αντρέας Σουτζιής ήταν ο απλός άνθρωπος τον οποίο οι πολιτικοί επικαλούνται για να νομιμοποιήσουν την εκπροσωπευτικότητά τους, αλλά δεν θα έτρωγαν μαζί του λουβί στο Hilton όταν συμφωνούν για συναλλαγές που εκχωρούν τα δικαιώματα και τη ζήση του λαού.

Ο Αντρέας Σουτζιής δεν ήταν απλά ένας απλός άνθρωπος. Ήταν «low life». Διατάραζε την αξία των ανώτερων αξιών και assets στα χρηματοοικονομικά των δικοινοτικών. Ό,τι δικοινοτικό είναι άξιο εξαίρεσης από κατακραυγή ως προδοτικό όταν συνδέεται με «ανώτερες αξίες» της φυλής, με τάφους, με ταφές, με πολιτιστική κληρονομιά. «Επήαμεν για να προσκυνήσουμεν στον Απόστολο Αντρέα. Μεγάλη η Χάρη Του.» «Επήαμεν να δούμε τον τάφο των γονιών μου.» «Επήραμεν τζιαι μιαν παττίχα μιτά μας, εν θα τους δώσω ούτε γρόσι.» «Πήγαμε για να ανεβάσουμε παράσταση στο Θέατρο της Αρχαίας Σαλαμίνας, ζωντάνεψε ξανά το Θέατρο όταν ακούστηκαν εκεί ξανά ελληνικά» (λογικά όταν τραγούδησε εκεί ο Λιβανελλί το Αρχαίο Θέατρο στέναζε λουλά και ναργιλέ). «Πήγαμε για να αναστηλώσουμε την τάδε εκκλησιά, το τάδε μνημείο». Άλλο να ακούγεται στα κατεχόμενα «Ὦ τύμβος, ὦ νυμφεῖον, ὦ κατασκαφὴς οἴκησις αἰείφρουρος», άλλο να ψήνεις σούβλες. Άλλο να νομιμοποιείς την αμμοχωστοποίηση του Κυπριακού μιλώντας για κοιτίδα αρχείου πολιτισμού και αυγή κυπριακού αστικού πολιτισμού, κι άλλο να μιλάς για τα χαμόσπιτα που ζούσαν οι μεροκαματιάρηδες στο λιμάνι του Βαρωσιού (δεν μιλήσαμε για αυτά). Άλλο να μιλάς για το Λύκειο Ελληνίδων Αμμοχώστου στην περίκλειστη πόλη κι άλλο να μιλάς για το αερούι που σηκώνεται ξαφνικά στη Μεσαρκά η ώρα πέντε το δείλις και φυσά αυθαίρετα σαν να φκαίνει που το χώμα (δεν μιλούμε για τις μνήμες και το βιος των ανώνυμων πολλών). Άλλο να μιλάς για τις πολυκατοικίες στη λεωφόρο Σαλαμίνος τον τζιαιρό που οι Παφίτες είχαν μόνο ένα κεντρούι, γυρόν γυρόν καλάμια και βόρτακους, που το ‘λεγαν «Μύρα». Άλλο επίσης από τα «Ανώτερα» το να μιλάς για ένα χωριό που το ’λεγαν Γαϊδουρά και τώρα έμειναν εκεί μόνο μισοί οι τοίχοι από πλιθάρια, και μια εκκλησούλα που τώρα έγινε τζαμί με ένα ξημαρισμένο πράσινο χαλί που στην αυλή του κάθεται ένας σκελετωμένος, κοντούλης και κυρτός υπερήλικας που φορεί μόνο μια λευκή σκελέα και λες, σίγουρα αυτός είναι Οθωμανός, παρόλο που ξέρει να σου πει στη γλώσσα σου την ιστορία του τόπου: «Δαμαί τωρά Korkuteli, αμμά πρώτα ελαλούσαν το Γ(κ)αιδουρά, αλλά εν τους άρεσκε τζ’ αλλάξαν το τζ’ εκάμαν το Νέα Σπάρτη».

Από την Αμμόχωστο Βασιλεύουσα μέχρι τον Γαϊδουρά δέκα μίλια δρόμος. Δέκα μίλια, κι όμως μια αιωνιότητα: όσο χωρίζει την εννοιολόγηση της πατρίδας από τους κεφαλαιούχους της λύσης του Κυπριακού από ανθρώπους όπως ο Ανδρέας Σουτζιής. Όσο διαχωρίζει την εννοιολόγηση του πολιτικού: (α) το πολιτικό ως ανώτερο και διαχωρισμένο από το «χαμηλό», το «ποταπό», ως αυτό που κατέχουν και ορίζουν όσοι ορίζονται εξ αντιθέσεως με το «κατώτερο», το ζωικό, το διατροφικό, από (β) το πολιτικό ως κοινωνία ζωής. Οι επενδύσεις σε αυτόν τον διαχωρισμό, στον διαχωρισμό (ανώτερου) Βίου και (κατώτερης) ζωής, είναι ορατές στην προεκλογική για τις προεδρικές εκλογές. Κυριαρχεί το Κυπριακό και το Μεταναστευτικό με τρόπους που οξύνεται το αίσθημα ανασφάλειας και φόβου του λαού, ΑΛΛΑ χωρίς να συζητείται ως πολιτικό θέμα η φτωχοποίηση, η αλαζονεία του Μονάρχη, και η επιδεικτική περιφρόνησή του για τις ζωές των πολλών. Χωρίς να συζητείται ο φόβος για τον Μονάρχη. Χωρίς να συζητείται η λογοκρισία και η ασφαλειοποίηση της ζωής, επίτευγμα κι αγγονί της covid εποχής και της μετατροπής της ζωής και του σώματος σε πεδίο διακυβερνητικής εξουσίας. Xωρίς να συζητείται το πώς το στέρημα χαράς της ζωής έχει φτωχοποιήσει τον πολιτικό ψυχισμό κι έχει καθυποτάξει τις δυνάμεις ανυποταξίας στον ολοκληρωτισμό.

Παραδόξως (;), αυτό επιδίωκε και το κατοχικό καθεστώς με τη σύλληψη του Ανδρέα Σουτζιή. «Άκρως προβληματική και ατυχή», χαρακτήρισε τη σύλληψη, φυλάκιση, δίκη, ξανά φυλάκιση του Ανδρέα Σουτζιή ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών, διαβεβαιώνοντας το κοινό ότι έγιναν από την πρώτη στιγμή όλα τα απαραίτητα διαβήματα προς τα Ηνωμένα Έθνη που γίνονται για τέτοιες «παράνομες πράξεις». Μα δεν ήταν μια συνηθισμένη «παράνομη πράξη» η σύλληψη του Σουτζιή. Ήταν μια πράξη με ιδρυτική σημασία. Καθιέρωσε την ασφαλειοποίηση της ζωής, την απειλή σύλληψης και φυλάκισης, ως καθεστώς εξουσίας επί των ζωών όσων αντιλαμβάνονται το πολιτικό ως κοινωνία ζωής. Να φοβάσαι όταν πηαίνεις «ποτζιεί». Η σύλληψη, δίκη και φυλάκιση του Σουτζιή έπρεπε να αποτελέσει σημείο καμπής στην καταγγελία του Ερντογανισμού από την Κυπριακή Δημοκρατία. Αντί τούτου, δημιουργήθηκε και επιβλήθηκε μια άρρητη ατμόσφαιρα φόβου όσον αφορά σε πολιτικές διαμαρτυρίες για τη φυλάκισή του από φίλους κι από την οικογένειά του. Ότι αν γινόταν «ντόρος», θα έκανε κακό στην «υπόθεσή του». Επιβλήθηκε και πάλι το φάντασμα ολοκληρωτισμού που σκουλλίζει την Κύπρο: «Αφήστε μας να κάμουμε τη δουλειά μας, ξέρουμε καλύτερα εμείς.»

Η μη κινητοποίηση και μη παρέμβαση της ΚΔ και διεκδίκησης άμεσης απελευθέρωσης του Αντρέα Σουτζιή ήταν μια μεγάλη νίκη του Ερντογάν. Σηματοδοτεί, κατά την άποψή μου, το πέρασμα σε έναν νέο τρόπο εδραίωσης της κατοχής και της διχοτόμησης. Όχι μέσω διαφύλαξης της πράσινης γραμμής ως εξωτερικού συνόρου, αλλά μέσω εφαρμογής του Ερντογανικού τρόμου στο «εξωτερικό» εσωτερικό (κατεχόμενα). Οι Ελληνοκύπριοι που «περνούν ποτζιε» δεν είναι νόμιμοι εξωτερικοί επισκέπτες-εισβολείς αλλά εσωτερικοί εχθροί. Το χειρότερο είναι ότι αυτό επιτεύχθηκε μέσω της ελληνοκυπριακής απέχθειας για αντιήρωες, commoners της εργατικής τάξης. Ακόμη και μέσω της χονδροφοβίας της. Τα αστεία για τις σούβλες του Σουτζιή ανταγωνίζονταν τη χλεύη για τη δικοινοτική του δράση και τον «αδελφισμό» του με Τουρκοκύπριους.

Η σύλληψη, δίκη και φυλάκιση του Ανδρέα Σουτζιή έτυχε χλεύης, χαιρεκακίας και αδιαφορίας. Είναι ο αντιήρωας συγκρινόμενος με τους Ισαάκ και Σολωμού. ΚΙ ΟΜΩΣ. Η φυλάκισή του σηματοδοτεί την επέκταση του καθεστώτος Ερντογάν σε φρουρό της διχοτόμησης. Στη συνέντευξη της Ασλί Ερντογάν στην Έμι Ντούρου καταγράφεται αυτός ο τρόμος:

«Όποιος πλέον βγαίνει στον δρόμο για να διαδηλώσει, ξέρει ότι σίγουρα θα καταλήξει στη φυλακή. Οταν ήμουν κρατούμενη γίνονταν συχνά διαδηλώσεις μπροστά στη φυλακή για την απελευθέρωσή μου. Πλέον έχουν απαγορευτεί – δεν μπορείς να πλησιάσεις τις φυλακές. Ακόμη και οι μητέρες και οι οικογένειες των κρατουμένων που διαμαρτύρονται για τους θανάτους στις φυλακές έχουν πρόβλημα. Ξυλοκοπούν ακόμη και ηλικιωμένες γυναίκες. Όσοι διοργανώνουν τις διαμαρτυρίες, είτε είναι κρατούμενοι είτε ζουν εκτός Τουρκίας. Δεν έμεινε κανείς, έχουν φιμωθεί οι πάντες. Τους συλλαμβάνουν για λίγες μέρες και στη συνέχεια τους αφήνουν ελεύθερους προτού προλάβει να αντιδράσει η Ευρώπη. Δεν θέλουν μια δεύτερη υπόθεση όπως η δική μου ή του Οσμάν Καβαλά» (DOCVILLE, 26.09.2022).

Στα γεγονότα της Δερύνειας το καθεστώς κατοχής είχε την ευκαιρία να επιδείξει υπεράσπιση του συρματοπλέγματος ωσάν να ήταν ΕΞΩτερικό σύνορο. Στην περίπτωση Σουτζιή, το Ερντογανικό καθεστώς ΕΣΩτερικής διακυβέρνησης (καταστολή, φυλάκιση, τρόμος) κατάφερε να διευρύνει την επικράτειά του για να συμπεριλάβει και την Κύπρο: όχι μόνο τη «βόρεια Κύπρο», όχι μόνο τις ζωές των Τουρκοκυπρίων, αλλά και τη ζωή όσων «πάσιν ποτζιεί». Εν τέλει, το φαντασιακό της ζωής ως πολιτικό. Η πολιτική σαπίλα της ελληνοκυπριακής κοινωνίας, το ταξικό άππωμα, η περιφρόνηση των πολλών, έγιναν αμινοξέα για μια πρόσχαρη συναίνεση στην τρομοκρατία του Μονάρχη. Ποτζιεί. Αλλά το ποτζιεί είναι το φαντασιακό της ζωής ποδά.

*Αναπληρώτρια καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Κύπρου

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: «Σύνταγμα», Δημήτριος Αβρααμίδης (2022)