Εισαγωγή στην τέχνη να επινοείς ιστορίες

Του Τζάνι Ροντάρι
Εκδόσεις Μεταίχμιο

Ξέρετε την ιστορία του Αλαντίν που σκαρφάλωσε στη μαγική φασολιά και εκεί βρήκε μια γαβάθα χυλό; Έχετε ακούσει την ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας που γρατζουνίστηκε απ' το μυτερό αδράχτι και μεταμορφώθηκε σε έναν πανέμορφο κύκνο; Μήπως τη Χιονάτη που έχασε το γοβάκι της στον χορό και το βρήκε ο βάτραχος;

Όχι, δεν έχω μπερδέψει τις ιστορίες. Η παραμυθοσαλάτα του Τζάνι Ροντάρι έδωσε την ιδέα να ανακατέψουμε ήρωες και στοιχεία από ιστορίες γνωστών παραμυθιών, να αλλάξουμε τον χώρο και τον χρόνο και να φτιάξουμε νέες ιστορίες με αναπάντεχα αποτελέσματα. Η παραμυθοσαλάτα είναι ένα παραμύθι που δανείζεται ήρωες από διάφορα παραμύθια. Για παράδειγμα, στο ίδιο παραμύθι μπορεί να "παίζουν" η Κοκκινοσκουφίτσα και ο Κοντορεβιθούλης, τα τρία μικρά λυκάκια και η Χιονάτη.
Ποιος σας είπε ότι τα παραμύθια δεν μπορούν να αναμετρηθούν με την ΤV; Ότι δεν μπορούν να διεκδικήσουν την πρώτη θέση στις καρδιές των μικρών; Αν μάλιστα εσείς οι γονείς επινοήσετε τις δικές σας ιστορίες, θα εκπλαγείτε με τον ενθουσιασμό και την ανταπόκριση των παιδιών σας. Για να γίνετε οι "μάγοι" των παραμυθιών και να αντεπεξέλθετε στην αυξανόμενη "ζήτηση" για ολοένα και περισσότερα νέα παραμύθια, η φαντασία είναι απαραίτητη. Αλλά αυτό δεν πρέπει να σας τρομάζει, γιατί κι αυτή έχει τη "γραμματική" και τους κανόνες της, που μπορείτε να μάθετε και να συνδυάσετε, όπως κάνει κάθε καλός παραμυθάς. Συχνά στο σχολείο τα παιδιά καλούνται να επινοήσουν και να γράψουν δικές τους ιστορίες. Για να γράψεις όμως μια ιστορία δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να βοηθήσουμε τα παιδιά να το καταφέρουν.

O Τζάνι Ροντάρι είναι γνωστός συγγραφέας παιδικών βιβλίων και έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ενώ τα βιβλία του έχουν αγαπηθεί από εκατομμύρια παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ανάμεσα στα βιβλία που έχει γράψει είναι και το κλασικό βιβλίο "Γραμματική της Φαντασίας", μια γραμματική πολύ διαφορετική από αυτή που μέχρι σήμερα ξέραμε. Είναι ένα βιβλίο που βοηθά τα παιδιά να ενεργοποιήσουν τη φαντασία τους, να επινοήσουν τις δικές τους ιστορίες, να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους και αν το θελήσουν κάποτε να γίνουν κι αυτοί σπουδαίοι συγγραφείς.
Το κλασικό αυτό βιβλίο πραγματεύεται τον τρόπο με τον οποίο οι διαδικασίες της φαντασίας και οι κανόνες της δημιουργίας μπορούν να γίνουν προσιτοί σε όλους. Ξεκινώντας από την εξέταση των μηχανισμών που κινούν την επινόηση, ο Ροντάρι προσφέρει ιδέες και παραδείγματα για φανταστικούς στοχασμούς, τονίζοντας την απελευθερωτική φόρτιση της λέξης και τον παιδαγωγικό ρόλο της φαντασίας.

Να λοιπόν μερικοί τρόποι για να ασκηθείτε στην τέχνη του "παραμυθά" για να φτιάξετε τη δική σας παραμυθοσαλάτα:

* Ξεκινάμε από λέξεις ή αντικείμενα: Λέμε στο παιδί να σκεφτεί μια λέξη. Βάζουμε κι εμείς μία στο μυαλό μας. Μετά, συνδυάζοντας τις δύο λέξεις, ξεκινάμε μια ιστορία. Μια παραλλαγή αυτού του τρόπου είναι ένα παραμύθι που να ξεκινάει από αντικείμενα που βρίσκονται μπροστά σας. Π.χ., αν είσαστε στο τραπέζι, μπορεί το παραμύθι σας να αφορά ένα πιρούνι, ένα πιάτο, ένα ποτήρι και ένα μακαρόνι. Τα υπόλοιπα είναι θέμα φαντασίας...

* Χρησιμοποιούμε τους ήχους: Μπορούμε να ηχογραφήσουμε διάφορους ήχους της καθημερινότητας. Ένα μπρίκι του καφέ που βράζει, ένα νιαούρισμα, ένα κορνάρισμα, μια πόρτα που κλείνει κ.λπ... Στη συνέχεια, ακούγοντας παρέα αυτά που έχουμε ηχογραφήσει, με τη συνεργασία του παιδιού ή των παιδιών θα φτιάξουμε την ιστορία μας. Η γάτα ετοιμάζεται να πιει τον καφέ της, όταν ακούει ένα κορνάρισμα. Τρέχει να δει τι συμβαίνει και αφήνει ανοικτή την πόρτα, που ξαφνικά ένα ρεύμα αέρα την κάνει να κλείσει. Μένει έξω από το σπίτι χωρίς τα κλειδιά της και δεν ξέρει τι να κάνει.

* Τι θα συνέβαινε αν...: Το παραμύθι μας ξεκινά από μια φανταστική υπόθεση, κατά προτίμηση αρκετά ακραία ή παράλογη. Τι θα συνέβαινε αν οι σκύλοι άρχιζαν ξαφνικά να πετάνε; Τι θα συνέβαινε αν η Αθήνα άδειαζε ξαφνικά από αυτοκίνητα κι έπρεπε να πηγαίνουμε παντού με τα πόδια;

* Το πρόθεμα και άλλες παραλλαγές των λέξεων: Ένα μικρό πρόθεμα σε μια λέξη μπορεί να μας οδηγήσει στον κόσμο της φαντασίας, δίνοντας ακόμη και στα πιο απλά αντικείμενα έναν μαγικό χαρακτήρα. Ένα "ξε-τετράδιο" μπορεί να είναι ένα μαγικό τετράδιο, όπου τα μαθήματα γράφονται από μόνα τους, αμέσως μόλις δώσει τη σχετική εντολή η δασκάλα.

* Κόβουμε εφημερίδες και περιοδικά: Είναι ένα παιχνίδι που βοηθά στη λεπτή κινητικότητα του παιδιού, στην καλύτερη ανάγνωση και παράλληλα μάς δίνει το έναυσμα για πολλές ιστορίες. Κόβουμε λέξεις, τις ανακατεύουμε και, εμφανίζοντάς τες μια-μια, αρχίζουμε το παραμύθι μας.

* "Συνεχίζουμε" γνωστά παραμύθια: Τα ήδη υπάρχοντα παραμύθια ανοίγουν άπειρες δυνατότητες για να φτιάξετε το δικό σας. Μια πρώτη προσέγγιση είναι να συνεχίσουμε το παραμύθι από εκεί που τελειώνει. Μπορούμε ακόμη να "ανακατέψουμε" τους ήρωες από διάφορα παραμύθια σε μια νέα δημιουργική σύνθεση ή να αντιστρέψουμε τους ρόλους, όπως έκανε με θαυμαστό τρόπο ο Ευγένιος Τριβιζάς στα "Τρία μικρά λυκάκια", όπου ο "κακός" της ιστορίας ήταν ένα γουρούνι, ο Ρούνι-Ρούνι.

Μην προσπαθήσετε να βάλετε μέσα "κρυμμένα" παιδαγωγικά μηνύματα. Τα παιδιά είναι πολύ περισσότερο έξυπνα απ' όσο συχνά θέλουμε να πιστέψουμε ή να παραδεχτούμε και -θέλουμε, δεν θέλουμε- στις ιστορίες που φτιάχνουμε βάζουμε μέσα και τον εαυτό μας, οπότε αν δεν πιέσουμε τα πράγματα, μπορεί το "θαύμα" να συμβεί από μόνο του.

Το κουκί και το ρεβίθι, λοιπόν... Και μην ξεχνάτε ποτέ ότι οι άνθρωποι, από τα βάθη των αιώνων, είχαν τις ιστορίες συντροφιά και θεραπεία για κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από ηλικίες, διδάγματα και άλλα τέτοια...