Παράθυρο logo
Τύφλωση - Μνήμη - Συγγραφή
Δημοσιεύθηκε 03.09.2018
Τύφλωση - Μνήμη - Συγγραφή

Ο μέγιστος δάσκαλος των ελληνικών γραμμάτων, ο δημιουργός των ποιητικών κειμένων ("Ιλιάδα" και "Οδύσσεια"), ο Όμηρος, δεν μνημονεύεται μόνο από τους ομοεθνείς του, αλλά τυγχάνει διεθνούς αναγνώρισης. Στο πλήθος εκείνων που εκτιμούν και σέβονται τον Όμηρο, ανήκουν πολλοί λογοτέχνες.

Ένας από αυτούς είναι ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες (γέννηση: 24 Αυγούστου 1899).
Ανάμεσα στα πολλά διηγήματα του Μπόρχες συναντάμε το μικροδιήγημα με τίτλο "Ο Ποιητής" (1960), όπου γίνεται αναφορά στον μεγάλο ποιητή της αρχαίας Ελλάδας Όμηρο. Κεντρικό θέμα του αφηγήματος είναι ο ανατρεπτικά μεταβατικός χαρακτήρας των αισθήσεων. Η επιλογή του Μπόρχες δεν είναι τυχαία, καθώς αφορά μια έκδηλη ομοιότητα των δύο συγγραφέων: την τύφλωση.

Ο τριτοπρόσωπος αφηγητής αναφέρεται σε κάποια ανδρική μορφή, που "δε χρονοτρίβησε ποτέ στις χαρές της μνήμης". Με λίγα λόγια, απολάμβανε όλες τις εμπειρίες και τις περιπέτειες της ζωής, γύρισε τον κόσμο, άκουσε ιστορίες και "οι εντυπώσεις γλιστρούσαν πάνω του, στιγμιαίες και ζωηρές". Ξαφνικά, όμως, "όλα απομακρύνονται, όλα μπερδεύονται", εξαιτίας της επερχόμενης τύφλωσης. Αν και αρχικά ο ήρωας βασανίζεται και φοβάται, στην πορεία αποδέχεται την καινούργια κατάσταση και βρίσκει καταφύγιο στην απέραντη μνήμη. Ξεπερνά, λοιπόν, τις ψυχολογικές επιπτώσεις της τύφλωσης και ανασύρει από τη μνήμη του εικόνες, για να τις αποδώσει με τις κατάλληλες λέξεις στα έπη του.

Ο Μπόρχες, σε αντίθεση με τον αναγνώστη, μπορεί να κατανοήσει τα στάδια και τα αισθήματα ενός ανθρώπου, όταν αυτός βυθίζεται σιγά-σιγά στο απόλυτο σκοτάδι, λόγω της βιωματικής εμπειρίας. Επιπλέον, όπως ο Όμηρος, ο οποίος για τη δημιουργία των έργων του στηρίχθηκε στη δύναμη της μνήμης, έτσι και ο Μπόρχες μετά την οριστική και αμετάκλητη τύφλωσή του συνέχισε τη συγγραφή για 30 περίπου χρόνια, δίδαξε σε πανεπιστήμια, έδωσε διαλέξεις και διακρίθηκε πολλές φορές για το έργο του.

Σημειώνουμε εδώ ότι το θέμα του τυφλού ποιητή υπήρξε θεματικός άξονας διάφορων λογοτεχνικών κειμένων, όπως το ποίημα του Διονύσιου Σολωμού "Η σκιά του Ομήρου", που αναφέρεται στη συμβολική συνάντηση του νεκρού Ομήρου με τον αφηγητή-ποιητή, έτσι ώστε να διαφανεί ότι τα δημιουργήματα όλων των ποιητών γίνονται στη σκιά του Ομήρου.

Ως εκ τούτου, η τύφλωση δεν αποτέλεσε εμπόδιο σε κανέναν από τους δύο αυτούς συγγραφείς, γιατί η ικανότητα και η δύναμη της δημιουργίας σπουδαίων έργων υπερίσχυε μέσα τους, γιατί ένιωθαν "έναν αχό από Ιλιάδες και Οδύσσειες που το 'χε η μοίρα [τους] να [τραγουδήσουν] και να τις [αφήσουν] ν' αντηχούν στην κοίλη μνήμη των ανθρώπων".