Η μαύρη κωμωδία «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού» του Ιάκωβου Καμπανέλλη, μετά τις παραστάσεις στη Λευκωσία, έρχεται στην ΕΘΑΛ για να κλείσει τον κύκλο της 60χρονης παρουσίας του Πατριάρχη της Νεοελληνικής Δραματουργίας στη Λεμεσό, που άνοιξε το 1962 με το «Νέο Θέατρο Λεμεσού» της Μόνικας Βασιλείου και το έργο «Παραμύθι χωρίς όνομα».Ο σκηνοθέτης της παράστασης Γιώργος Μουαΐμης μίλησε στο «Π» για την εμπειρία της σκηνοθεσίας του έργου.

Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο έργο του Καμπανέλλη;

«Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού» μου προτάθηκαν για σκηνοθεσία από τον διευθυντή της ΕΘΑΛ κ. Αχιλλέα Γραμματικόπουλο γνωστοποιώντας μου ότι με την παραγωγή αυτή η ΕΘΑΛ συμμετέχει στις εκδηλώσεις προς τιμήν του Ιάκωβου Καμπανέλλη σε συνεργασία με το Παττίχειο Ιστορικό Αρχείο και Κέντρο Μελετών του Δήμου Λεμεσού μετά που το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας ανακήρυξε το 2021 έτος Ιάκωβου Καμπανέλλη. Οι εκδηλώσεις όμως μετατέθηκαν για το 2022 λόγω πανδημίας. Οι Λεμεσιανοί έχουν και έναν ιδιαίτερο λόγο να τιμήσουν τον Καμπανέλλη γιατί φέτος συμπληρώνονται εξήντα χρόνια από τότε που ο γενάρχης του νεοελληνικού θεάτρου εγκαταστάθηκε για ένα διάστημα στην πόλη τους και δραστηριοποιήθηκε θεατρικά ιδρύοντας το Νέο Θέατρο Λεμεσού με την αείμνηστη Μόνικα Βασιλείου. Εννοείται πως και χωρίς τα πιο πάνω θα αποδεχόμουν ευχαρίστως την πρόσκληση-πρόκληση να σκηνοθετήσω το έργο αυτό.

Ποια είναι η σκηνοθετική σας προσέγγιση;

Το έργο είναι μια καυστική σάτιρα της άρχουσας οικονομικής τάξης της Ελλάδας μετά τη μεταπολίτευση. Αριστοτεχνική αποτύπωση του διαχρονικού εξουσιαστικού της προσωπείου και της επικράτησής της ενάντια σε κάθε ηθική αρχή. Κωμωδία με μαύρο έως και αποτρόπαιο χιούμορ, αλληγορικά και σουρεαλιστικά στοιχεία. Βασικός μου στόχος η σουρεαλιστική, κωμική, σκηνική πραγμάτωση του θαυμάσιου αυτού έργου. Πρώτη μου σκηνοθετική απόφαση ήταν: η δράση να μην τοποθετηθεί σε σαλόνι. Έτσι φτιάξαμε ένα αλληγορικό διαχρονικό σκηνικό. Δεύτερο μέλημά μας να γίνει σωστή εις βάθος «ανάγνωση» του έργου. Γιατί ο Καμπανέλλης τα λέει όλα. Σ’ ένα σημείωμά του με το οποίο προλογίζει την έκδοση του έργου χρησιμοποιεί υπερθετικό βαθμό για να τοποθετήσει τη δράση στα πραγματικά της επίπεδα: Με «ανελέητες ραδιουργίες και λυσσαλέους καβγάδες» οι κληρονόμοι του οικονομικού κολοσσού της οικογένειας Καβαλά στην προσπάθειά τους να ικανοποιήσουν τις υπέρμετρες φιλοδοξίες τους θα οδηγηθούν στην «αλληλοεξουθένωση». Τρίτο και εξίσου σημαντικό μέλημα η λεπτομερής υποκριτική συμπεριφορά των οκτώ χαρακτήρων της οικογένειας Καβαλά, όταν ο καθένας έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Επιπλέον, η κινησιολογική συμπεριφορά του συνόλου των ηθοποιών όταν στο μεγαλύτερο μέρος του έργου πρέπει να υπάρξουν όλοι επί σκηνής, απαιτούσε, πιστεύω, τη βοήθεια έμπειρου κινησιολόγου.Τελευταίο αλλά μη εξαιρετέο μέλημα η ανάδειξη του ιδιότυπου, μαύρου εν πολλοίς χιούμορ του έργου, με έντονο σουρεαλιστικό στοιχείο. Μιλούμε για μια καυστική, αλληγορική, σουρεαλιστική σάτιρα, δεν πρέπει να προδοθεί το έργο καταφεύγοντας στην εύκολη εκμαίευση του γέλιου, δεν είναι κωμωδία για την κωμωδία, έχει πιο σημαντικά πράγματα να προσφέρει. Όλα τα πιο πάνω κάνουν το έργο να είναι μια πραγματική πρόκληση, δηλαδή με αρκετό βαθμό δυσκολίας. Η επιτυχία της παράστασης απαιτούσε εκ προοιμίου σωστή διανομή ρόλων και καλή επιλογή συνεργατών-συντελεστών.

Τι θα θέλατε ως σκηνοθέτης να περάσει στον θεατή το συγκεκριμένο έργο;

Βασικά την ανθρώπινη ή καλύτερα την «υπανθρώπινη», αν μου επιτρέπεται ο όρος, «φύση» των εκπροσώπων της άρχουσας οικονομικής τάξης, κάθε χώρας, κάθε εποχής. Η τάξη αυτή δεν έχει εθνικότητα και δεν έχει να κάνει με μια συγκεκριμένη εποχή. Και το σπουδαιότερο ή μάλλον το χειρότερο, δεν έχει ανθρώπινο πρόσωπο. Δεν ωθείται από ανθρωπιστικά αισθήματα αλλά από το συμφέρον, από τη συγκέντρωση όλο και περισσότερου πλούτου που θα της προσδώσει και εξουσιαστική δύναμη.

Πόση είναι η συμβολή των ηθοποιών και πόσο του σκηνοθέτη σε μια παράσταση;

Δεν υπάρχει μετρήσιμο κριτήριο για τη συμβολή της κάθε πλευράς ούτε μπορεί να προεξοφληθεί κάτι τέτοιο. Κρίνεται εκ του αποτελέσματος. Υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να υπερισχύει η συμβολή του σκηνοθέτη και περιπτώσεις που μπορεί να υπερισχύει η συμβολή των ηθοποιών. Υπάρχει και η ιδεώδης περίπτωση να οφείλεται στη συμβολή και των δύο πλευρών η επιτυχία μιας παράστασης. Λέω ιδεώδης περίπτωση γιατί εγώ θεωρώ ότι η συμβολή και των δύο πλευρών επιβάλλεται. Ο καλός σκηνοθέτης πρέπει να επιδιώκει τη συμμετοχή των ηθοποιών με δημιουργικό, από την πλευρά τους, τρόπο. Να χαράσσει ή ακόμα και να επιβάλλει τη σκηνοθετική του γραμμή, άρα και τα όρια μέσα στα οποία πρέπει να κινηθούν υποκριτικά οι ηθοποιοί. Αλλά κάπου εκεί να σταματούν ή να κάνει να φαίνεται ότι σταματούν τα όρια της δικαιοδοσίας του αναγνωρίζοντας τα όρια της δικαιοδοσίας του ηθοποιού, τα οποία βεβαίως ο σκηνοθέτης μπορεί να θεωρεί ότι δεν είναι απεριόριστα ή τουλάχιστον να ελέγχει κατά πόσον ο ηθοποιός κινείται πάνω στη γραμμή του ή κατά πόσον έχει φτάσει στο αναμενόμενο απ’ αυτόν αποτέλεσμα. Σταματώ εδώ γιατί είναι μεγάλο το θέμα και ούτως ή άλλως δεν υπάρχει εγχειρίδιο του καλού σκηνοθέτη και επομένως κάθε σκηνοθέτης δικαιούται να έχει τις δικές του απόψεις. Το σίγουρο είναι ότι ο σκηνοθέτης αλλιώς θα χειριστεί έναν έμπειρο, καταξιωμένο ηθοποιό και αλλιώς έναν άπειρο ηθοποιό που χρειάζεται βοήθεια.

Πώς αποφασίσατε να πάτε από την υποκριτική στη σκηνοθεσία;

Δεν αποφάσισα ποτέ να μεταπηδήσω από το ένα στο άλλο στη διάρκεια της διαδρομής της καριέρας μου ως ηθοποιός. Ξεκίνησα να σπουδάζω θέατρο με τη σίγουρη προοπτική ότι σε κάποιο στάδιο θα μεταπηδούσα στη σκηνοθεσία.

Τι είναι για σας καλή σάτιρα;

Η σάτιρα που επιτελεί τον στόχο της χωρίς ο σκηνοθέτης και κατ’ επέκταση ο ηθοποιός να μπαίνει στον πειρασμό να καταφεύγει ή να διολισθαίνει από λάθος σε άλλο είδος κωμωδίας. Και βέβαια καθοριστικό ρόλο παίζει το έργο και τι είδους σάτιρα σου επιτρέπει να κάνεις. Στην περίπτωση του έργου που ανεβάζουμε δεν σου επιτρέπεται να καταφύγεις σε άλλου είδους κωμωδία, π.χ. μπαλαφάρα, φάρσα, παρωδία, επιθεώρηση κ.λπ. Είναι σάτιρα ρεαλιστικών καταστάσεων και χαρακτήρων που εκ γραφής σου δίνει το δικαίωμα να χρησιμοποιήσεις το στοιχείο της υπερβολής. Αυτό που εγώ ονομάζω σουρεαλιστικό στοιχείο στην προκειμένη περίπτωση. Που «διογκώνεται» ή «σηκώνεται» λίγο πάνω από τον ρεαλισμό και που οδηγεί σε τραγελαφικές καταστάσεις. Αλλά αυτό δεν είναι εφεύρημα δικό μας, το υποβάλλει το ίδιο το έργο.

Τι θα κάνατε στη ζωή σας αν δεν ακολουθούσατε καριέρα στο θέατρο;

Θα σπούδαζα ιστορία-αρχαιολογία ή σανσκριτολογία ή φιλοσοφία ή νομικά ή σκηνοθεσία κινηματογράφου. Αν μπορούσα βέβαια. Μ’ έφεραν στο θέατρο η συγκυρία και οι περιστάσεις. Δεν έχω παράπονο, απεναντίας. Το θέατρο, ούτως ή άλλως, ήταν μία από τις επιλογές μου.

* «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού» | Σκηνοθεσία: Γιώργος Μουαΐμης | Σκηνικά/κοστούμια: Λάκης Γενεθλής | Μουσική σύνθεση/επιμέλεια: Γιώργος Κολιάς | Κίνηση: Δρόσος Σκώτης | Σχεδιασμός φωτισμών: Σταύρος Τάρταρης | Βοηθός σκηνοθέτη: Θεοδώρα Βήχα | Επί σκηνής: Ντίνος Λύρας, Έρικα Μπεγέτη, Λουκάς Ζήκος, Βασιλική Κυπραίου, Ερμίνα Κυριαζή, Θανάσης Δρακόπουλος, Ελεάνα Παπαδοπούλου, Δημήτρης Αντωνίου και Θεοδώρα Βήχα | Φωτογραφίες: Χρίστος Αβρααμίδης | Παραστάσεις: Θέατρο ΕΘΑΛ, Λεμεσός, 22, 25, 28 & 29 Οκτωβρίου 2022 | 20:30 | 23 και 30 Οκτωβρίου 2022 | 18:30. Πληροφορίες: 25877827. Προπώληση εισιτηρίων: www.soldoutticketbox.com και σε όλα τα καταστήματα Στεφανής.