Γράφει η Μερόπη Μωυσέως
Θα θυμάστε ότι κάθε άνοιξη, εκτός από τη φύση που προσφέρει απλόχερα το μεγαλείο της, γιορτάζεται και η Διεθνής Ημέρας Μουσείων, κάθε 18η Μαΐου [και λίγο πιο πριν, και λίγο πιο μετά].
Το θέμα της φετινής ΔΗΜ, όπως ορίστηκε από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) που θεσμικά αναλαμβάνει τη διοργάνωση της ΔΗΜ με όλα όσα αυτή συνεπάγεται, είναι: «Μουσεία και αμφιλεγόμενες ιστορίες: τα μουσεία μιλούν για εκείνα που δεν λέγονται».
Ουπς!
Αντιμετωπίζοντας τα μουσεία σαν εργαλεία για τη δημιουργία ειρηνικών κοινοτήτων, το ICOM επιθυμεί «να αναδείξει τα μουσεία ως φορείς κοινωνικής ειρήνης», καθώς θεωρείται πως «η παρουσίαση αμφιλεγόμενων ή αμφισβητούμενων ζητημάτων μπορεί να αποτελέσει ένα πρώτο βήμα για την κοινωνική συμφιλίωση και την αρμονική συμβίωση των ανθρώπων».
Ουπς! Ουπς!
Στο σκεπτικό του θέματος του ICOM αναφέρεται ακόμα πως «τα μουσεία μπορούν να συμβάλλουν στην κατανόηση δύσκολων, αντιφατικών ή σύνθετων πτυχών της ανθρώπινης ιστορίας. Επιπλέον, ως χώροι διαμεσολάβησης και διαλόγου, έχουν τη δυνατότητα να παίξουν ουσιαστικό ρόλο στην ειρηνική αντιμετώπιση τραυματικών ιστοριών, προσφέροντας πολλαπλές οπτικές και αναγνώσεις».
Ουπς! Ουπς! Ουπς!
Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον το πώς θα ανταποκριθούν τα κυπριακά μουσεία σε αυτήν τη θεματολογία. Αρκεί να αναφερθεί ότι τα κρατικά μουσεία και τα μουσεία που διοικούνται από την Εκκλησία της Κύπρου δίνουν έμφαση αφενός στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και αφετέρου στη δημιουργία της αίσθησης μιας εθνικής (ελληνικής, ορθόδοξης χριστιανικής) ταυτότητας*.
Επιπλέον, τρία παραδείγματα μουσείων είναι χαρακτηριστικά: τη δεκαετία του '30 δημιουργήθηκε το Κυπριακό Μουσείο Λαϊκής Τέχνης ως αντίδραση στην πολιτική αφελληνισμού που εφαρμόζει η βρετανική διοίκηση του νησιού. Το Μουσείο Αγώνος στόχο έχει να διατηρήσει ζωντανή τη μνήμη του απελευθερωτικού αγώνα των Ελληνοκυπρίων εναντίον των Βρετανών, ενώ το Μουσείο Βαρβαρότητας στην άλλη πλευρά της Πράσινης Γραμμής ιδρύθηκε το 1964, προκειμένου να εξιστορήσει ένα δραματικό γεγονός εις βάρος της τ/κυπριακής κοινότητας.
«Η παράλληλη συνύπαρξη αυτών των μουσείων [...] σηματοδοτεί την προσπάθεια των δύο κοινοτήτων να οριοθετήσουν τα βασικά χαρακτηριστικά τους και να χρησιμοποιήσουν την πολιτιστική κληρονομιά ως ένα ακόμα επιχείρημα στις μεταξύ τους διαφορές», αναφέρεται σε μελέτη με τίτλο «Τα κυπριακά μουσεία: ιδεολογικές διαδρομές κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα», το οποίο υπογράφουν οι Αλεξάνδρα Μπούνια και Θεοπίστη Στυλιανού - Lambert.
Το φετινό θέμα της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων είναι κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της Κύπρου, ιδιαίτερα αυτή την κρίσιμη περίοδο για το Κυπριακό. Και αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση/πρόσκληση που έχουν δεχτεί τα κυπριακά μουσεία στη μέχρι σήμερα ιστορία τους.
* Museums and cultural sustainability: stakeholders, forces and cultural policies, Τheopisti Stylianou-Lambert, Nikolaos Boukas, Marina Christodoulou - Yerali, 2014.
