Γράφει ο Δημήτρης Αληθεινός

Φτάνοντας από τη Λευκωσία στην Αθήνα μετά από σαράντα ημέρες απουσίας, αισθάνθηκα έντονη την επιθυμία να ξαναδιαβάσω το παρατημένο σε κάποια γωνιά της μνήμης μου ποίημα του Μπάιρον για την "Κόρη των Αθηνών", τη μικρούλα Τερέζα Μακρή την οποία ερωτεύτηκε τρελά κατά την πρώτη παραμονή του στην Αθήνα, τέτοιον καιρό, Δεκέμβρη του 1809.

Η δική μου γνωριμία με τον Μπάιρον άρχισε αρκετά πριν μάθω γράμματα, εξαιτίας της αγάπης μου για το γλυπτό του Falcuiere, στη γωνία των λεωφόρων βασιλίσσης Όλγας και Αμαλίας. Όποτε με πήγαιναν βόλτα στον Εθνικό Κήπο (τότε λεγόταν Βασιλικός) ή στο Ζάππειο, έπρεπε να βασανίσω τους δικούς μου κάνοντας στάση, ένας Θεός ξέρει για πόση ώρα, κάτω από το μνημείο. Το περιεργαζόμουν ξανά και ξανά κι όπως δεν διέκρινα καλά τα πρόσωπα των αγαλμάτων από το ύψος των τεσσάρων μου χρόνων, ζητούσα επίμονα να ανέβω σε κάποιους ώμους όρθιος. Είχα την απορία -την έχω ακόμα- τι ακριβώς κρατάει η Ελλάδα στην αριστερή της χούφτα, πάνω από το κεφάλι του ποιητή. Του ποιητή φιλέλληνα που ανέλαβε να πληρώσει φιλότιμα από την τσέπη του τα έξοδα της πρώτης αποστολής για οικονομική βοήθεια (δάνειο) από το Λονδίνο. Ο Μπάιρον, έχοντας καταλάβει τις προθέσεις των προυχόντων, εφιστούσε την προσοχή στις καταστροφικές συνέπειες που θα είχαν τα δάνεια αν, αντί να χρησιμοποιηθούν για εθνικό σκοπό, σπαταλιούνταν σε αρπαγές και πολιτικές διαμάχες. Δεν έπεσε έξω.

Τα θλιβερά πεπραγμένα των εθνοπατέρων εκείνης της εποχής μάς οδήγησαν στους εθνογιούς, τις εθνοκόρες και τα εθνοσόγια του σήμερα. Όμως αυτή την ιστορία ίσως τη δούμε σαν παραμύθι -με τα μάτια και τον νου του ζωγράφου- κάποια άλλη φορά. Σήμερα θα ήθελα να μείνω στην αγάπη του Μπάιρον για την πανέμορφη Τερέζα Μακρή :

Κόρη γλυκιά των Αθηνών, σ΄ αφήνω γεια και φεύγω, μα μη με ξεχνάς, σαν είσαι μοναχή να με συλλογάσαι.
Τι κι αν πηγαίνω μακριά κι αν φεύγω για την Πόλη, μου ΄χει η Αθήνα την καρδιά και την ψυχή σκλαβώσει.
Αγάπη τέτοια σώνεται;
Ζωή μου, σ' αγαπώ.

Αυτό, το τελευταίο από τα τέσσερα τετράστιχα του ποιήματος, επαναλαμβάνει σαν χτύπος αέναος μια φράση για άλλους μονοσήμαντη και για άλλους πολυσήμαντη: Ζωή μου σ' αγαπώ, Ζωή μου σ' αγαπώ, Ζωή μου σ' αγαπώ.
Δεν αναφέρει ονομαστικά την αγαπημένη του (θα έλεγα το αποφεύγει θαρραλέα), αλλά λέει Ζωή μου, δηλώνοντας με τον τρόπο του πόσο σημαντική γίνεται η ίδια η ζωή όταν αγαπάς πολυσήμαντα, όταν το ωραίο συναίσθημα εκτοξεύεται με σκοπό να διαπεράσει το "άγνωστο" του άλλου, φωλιάζοντας μέσα του. Γιατί η ζωή με τη μοναδικότητά της είναι αγάπη για το Άγνωστο, είναι πολλαπλά ταξίδια στο Άγνωστο, είναι έργο τέχνης στο Άγνωστο, είναι εμείς οι "άγνωστοι" παθιασμένοι εξερευνητές στον κόσμο του άλλου.

Αφήνω, της λέει, πίσω μου τη σιγουριά του γνώριμου και φεύγω, μα σ' αγαπώ κι όταν κατά καιρούς η νοσταλγία θα με μεταμορφώνει σε άνθρωπο, ξέρω ότι θα έχω ανάγκη τις εικόνες σου, τις πολλές εικόνες σου, γι' αυτό θα σε ζωγραφίσω με λέξεις, θα σε αποτυπώσω λεπτομερώς στον πίνακα της φαντασίας μου και θα διαβάζω τα χαρακτηριστικά σου, περιφέροντάς τα ώς εκεί που φτάνουν τα βήματά μου.

Μα τα μαλλιά τ' ατίθασα, τα γλυκανεμισμένα 'πο τον αγέρα του Αιγαίου,
Μα τα βλέφαρά σου που με τα κατάμαυρα ματόκλαδα αγγίζουν τα τρυφερά τα μάγουλα τα ροδοβαμμένα.
Μα τα ελαφίσια τ' αγριωπά τα μάτια σου, Ζωή μου σ' αγαπώ!

Μα τα χείλη σου, που λαχταρώ με πόθο, μα τη λιγνή τη μέση σου, που 'ναι σα δαχτυλίδι.
Μα τα λουλούδια που μιλούν κάλλιο από κάθε λέξη.
Μα της αγάπης τη χαρά, που γίνεται μαζί και λύπη:
Ζωή μου, σ' αγαπώ!

Μοναδική αποσκευή, όχι μόνο σε τούτο αλλά σε όλα μου τα ταξίδια, θα έχω τη σκέψη σου, η αγάπη μου θα γίνει φυλαχτό σου, όμως Ζωή μου, το Άγνωστο είναι το πεπρωμένο μου, γι' αυτό, δώσε πίσω την καρδιά μου, δεν μπορώ να μείνω σ' έναν τόπο, είναι ενάντια στη φύση μου.
Κόρη γλυκιά των Αθηνών σε τούτη δω του αποχωρισμού την ώρα δώσε ω! δώσε πίσω την καρδιά μου.

Εκείνη τη στιγμή, πάνω στο πλατύσκαλο του αποχωρισμού, η δική της φύση η δεκατριάχρονη, αυτή που θα περίμενε κανείς να είναι άγουρη, εύθραυστη ή κολακευμένη, φάνηκε ισάξια με τη δική του. Μοιράστηκε την έλξη στο Άγνωστο δίχως να παρασυρθεί απερίσκεπτα από τη γοητεία του, το προσέγγισε με ωριμότητα και γνώση. Σηκώθηκε στις μύτες των ποδιών, του έδωσε ένα απαλό φιλί στο μάγουλο, έβαλε στην παλάμη την καρδιά του και είπε με θάρρος, "Φύγε, κυνήγησε τα όνειρά σου στον ορατό κόσμο, κι αν εξακολουθήσεις να με αγαπάς με το ίδιο πάθος στον γυρισμό, τότε θα είμαι δική σου. Για πάντα". Αλίμονο, αλίμονο, διότι το ανθρώπινο "για πάντα" υπάρχει μόνο στον θάνατο, στο Αιώνιο Άγνωστο. Εκείνος, με αφετηρία το Μεσολόγγι, "έφυγε" μερικά χρόνια αργότερα "στο δικό του για πάντα", κι εκείνη, αφού περίμενε πέντε χρόνια μήπως βαρεθεί την πλήξη του άλλου κόσμου κι επιστρέψει, παντρεύτηκε.

Τι κι αν το σπίτι με το πλατύσκαλο δεν υπάρχει πια, τι κι αν από τις γιορτινές φορεσιές της απέμεινε μόνο ένα κόκκινο φεσάκι με χρυσή φούντα πλάι στο φορητό γραφείο εκείνου; Τι κι αν οι φωνές τους δεν θα ξανακουστούν ποτέ; Η πένα που τη ζωγράφισε με τόση αγάπη μας κάνει να τη βλέπουμε καθώς κατεβαίνει τις σκάλες ανάλαφρη κι ευτυχισμένη, κουνώντας τη χρυσή φούντα με χάρη περίσσια, μια δεξιά, μια αριστερά, αέναα.

"Ζωή μου, σ' αγαπώ!" άκουσε τη διπλή ηχώ η καλή νεράιδα που ζει στις καρδιές των ποιητών, αυτή που βυζαίνει τα παιδιά της με μύθο και τους έσφιξε τρυφερά στο ζεστό της στήθος. Μαζί, οι δυο τους, στο για πάντα της τέχνης.